i tak

i tak
28.03.2013
28.03.2013
Czy używanie zwrotu I tak / I tak na przykład (rusycyzm?) na początku zdania jest zgodne z normami polszczyzny? Jeśli tak, to czy postawienie przecinka po ww. zwrotach jest błędem? Przykłady:
I tak nazwisko van Gogha pojawia się już w pierwszym rozdziale powieści, w związku z portretem protagonisty.
I tak na przykład większość z was prawdopodobnie zna pojęcie odporności stada.
Zwrot ten jest od dawna tępiony przez polonistów, słowniki poprawnej polszczyzny do dziś radzą, by zastępować go słowem mianowicie, por. przykład z NSPP: „Wszystko idzie ku lepszemu; i tak, poprawnie: mianowicie, ceny spadają, ludzie zarabiają więcej, a na ulicach jest coraz spokojniej”. Obawiam się, że taka zamiana nie w każdym kontekście będzie skuteczna, być może w pierwszym z Pana przykładów lepsze byłoby Tak więc…, Tak oto… lub Zgodnie z tym…, a w drugim wystarczyłoby pominąć I tak…, czyli zacząć od Na przykład…
Inicjalne I tak… ma dwie funkcje w polszczyźnie, które w Innym słowniku języka polskiego zilustrowaliśmy m.in. następującymi przykładami: „Pośpiesz się! – Po co? I tak jesteśmy już spóźnieni” oraz „Teistyczne koncepcje państwa kontynuowało chrześcijaństwo. I tak św. Augustyn twierdził, że każda władza państwowa pochodzi od Boga”. Niebezpieczeństwo pomieszania tych znaczeń jest małe, gdyż kontekst zazwyczaj wyjaśnia, o co chodzi. Z drugiego przykładu widać też, że inkryminowane I tak… nie należy bynajmniej do polszczyzny niekulturalnej.
Najwyższy czas, aby rozpowszechnione, XIX-wieczne rusycyzmy i germanizmy wziąć pod ochronę. Zadomowiły się na tyle, że walka z nimi jest bezcelowa, należy je raczej uznać za element naszego dziedzictwa kulturowego.
Na koniec o przecinku: ponieważ nie zamykamy przecinkiem innych elementów nawiązujących do wcześniejszego kontekstu – W związku z tym…, Wprost przeciwnie…, Tak więc…, Na przykład… itp. – nie należy go też stawiać po inicjalnym I tak.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego