i-ty i n-ty

i-ty i n-ty
5.07.2006
5.07.2006
Od kilku(nastu) lat zapis liczebników porządkowych 1-szy, 2-gi jest, o ile dobrze myślę, niepoprawny. Piszemy 1., 2. (z kropką na końcu). A jaka jest poprawna pisownia w przypadku często stosowanym w matematyce: n-ty (czytamy [enty]) czy też rozwinięcie Laplace'a względem i-tego wiersza i j-tej kolumny (czytamy [itego], [jotej])? Czy jest to poprawna pisownia i wymowa oraz czy ewentualnie istnieje jakaś alternatywna? Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam.
1-szy, 2-gi i podobnie pisano przed wojną. Nie sprawdzałem, kiedy dokładnie nastąpiła zmiana, ale z całą pewnością było to kilkadziesiąt lat temu, a nie kilka ani kilkanaście. Dziś piszemy np. dnia 1 września, nie dnia 1-szego września. Kropki po liczbie nie ma potrzeby stawiać, jeśli kontekst jednoznaczenie wskazuje, że oznacza ona liczebnik porządkowy. W wielu konstrukcjach (m.in. w zapisie daty, por. przykład wyżej) byłoby to wręcz niewskazane.
Co innego przyjete w matematyce zapisy typu n-ty element ciągu lub i-ty wiersz j-tej kolumny macierzy. Tu alternatywą mogłyby być tylko konstrukcje element n, wiersz i, kolumna j, ale w większości wypadków będą one mniej czytelne.
Nie zwróciłem wcześniej uwagi na analogię konstrukcji typu 1-szy września i n-ty element. Jak widać, tam gdzie naprawdę chodzi o precyzję wysłowienia, zabronione dzisiaj zapisy okazują się użyteczne. Można by się tylko wahać, jak pisać: 1-szy czy 1-y, a może 1-wszy? Przypuszczam, że niepewność ta była jednym z powodów, dla których zaniechano tego rodzaju pisowni w ogóle.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego