inna melodia na wsi niż w mieście

inna melodia na wsi niż w mieście
20.01.2009
20.01.2009
Szanowna Redakcjo!
Dlaczego w pobliskim mieście mówi się wyraźnie inaczej niż na wsi? A mam na myśli przede wszystkim różnice w melodii i tempie wysławiania się. Uważam, że jest tak w całej Polsce.
Piotr, Gliwice
Pytając o „melodię i tempo wysławiania się”, miał Pan prawdopodobnie na myśli między innymi zjawiska prozodyczne, takie jak akcent, intonacja czy pauza. Najłatwiejszy do zbadania jest akcent. I takich badań przeprowadzono sporo. Ale zróżnicowanie nie przebiega na linii miasto – wieś. O odstępstwach od normy decydują różne czynniki społeczne (jedne w większym stopniu, drugie w mniejszym) zarówno w mieście, jak i na wsi. Dość powiedzieć, że obserwacja języka mówionego miast i gwar wskazuje na tendencję do ujednolicenia akcentu na drugiej sylabie od końca. W mieście grupę, w której to zjawisko jest nasilone, stanowi między innymi ludność pochodzenia wiejskiego. Z kolei, jeśli ktoś chce wyrazić swoje emocje, podkreślić, że coś jest dla niego ważne, przesuwa akcent na pierwszą sylabę. Dotyczy to jednak znów w ogóle języka mówionego, nie tylko języka mieszkańców wsi.
Intonacja wnosi po części informację, jaki jest stosunek mówiącego do wypowiadanej treści, nie wspominając już o jej znaczeniu dla składni języka mówionego.
Tempo mówienia ma wpływ na bardziej lub mniej staranną wymowę, a także na inne poziomy języka – fleksję czy składnię. Zróżnicowanie tempa mówienia uzależnić należy raczej od wieku, indywidualnych przyzwyczajeń, temperamentu, sytuacji, nie od językowego podziału na miasto i wieś. Nie znalazłam badań, które brałyby pod uwagę taki czynnik, gdy mowa o tym zjawisku.
Szeroko zakrojone badania zjawisk prozodycznych, poza akcentem, z użyciem odpowiedniej techniki, bo ucho badacza nie jest tu miarodajne, być może pozwoliłyby na uchwycenie jakichś różnic, ale raczej nie obroniłaby się Pańska teza o systemowości interesujących Pana zjawisk.
Barbara Grabka, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego