inteligentny

inteligentny
10.02.2009
10.02.2009
Dzień dobry,
chciałbym zapytać o poprawność związku inteligentne połączenie. Nie jestem pewien, jaki jest status tego związku – wiem, że jest on często używany, ale wg mnie brzmi dziwnie. Wszak inteligentny kojarzy się z cechą człowieka – czy inteligentne połączenie (np. inteligentne połączenie smaków) nie jest nadużyciem semantycznym przymiotnika inteligentny? Byłbym wdzięczny za udzielenie mi odpowiedzi!
Serdecznie pozdrawiam!
Hubert
Pyta Pan, czy inteligentne połączenie nie jest nadużyciem semantycznym. Oczywiście jest – język jest cały czas, że tak powiem, nadużywany semantycznie. (Nawet w poprzednim zdaniu popełniłem chyba jakieś nadużycie i dlatego wolałem od razu przyznać się do tego słowami że tak powiem).
„Nadużycia” semantyczne są dwojakiego rodzaju: jedne oparte na podobieństwie (tzw. metafory), drugie oparte na przyległości, zwykle w czasie lub przestrzeni (tzw. metonimie). Ktoś, kto kawałek patelni nazwał rączką, nadużył tego słowa metaforycznie. Ktoś, kto zawartość dzbana nazwał dzbanem (por. wypić dzban wina), nadużył tego słowa metonimicznie.
Inteligentne połączenie to przykład metafory i metonimii jednocześnie. Jej źródłem jest inteligentny stwór zwany homo sapiens. W któryś momencie swojej historii skonstruował on maszynę zwaną robotem, podobną do niego, więc też inteligentną (to „nadużycie” było metaforą). Maszyna ta była tak inteligentna, że każda jej śrubka, każdy nit, każdy trybik był też inteligentny (tu mamy już metonimię). Co było dalej, łatwo zgadnąć. W którymś momencie musiało powstać inteligentne połączenie smaków.
Wielu użytkowników polszczyzny takich nadużyć nie akceptuje, np. w Słowniku poprawnej polszczyzny napiętnowano inteligentny samochód. Niektórzy przy takiej okazji mówią o kolejnym zbytecznym zapożyczeniu z języka angielskiego (zapożyczeniu semantycznym, tzw. neosemantyzmie), angielszczyzna jest bowiem dziś chłopcem do bicia. Pamiętajmy jednak, że zmiany znaczeniowe w języku (nie tylko polskim) zachodzą niepostrzeżenie, ich zarodkiem może być każde niepozorne zdanie i wcale nie jest potrzebny wpływ języka obcego, aby słowo się nam „nadużyło”. Dzięki „nadużyciom” język żyje.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego