jaki i który
19.12.2014
19.12.2014
Zaimki jaki i który. Czy są żelazne zasady ich stosowania? Moim zdaniem są konstrukcje, w których można użyć jednego lub drugiego i nie będzie to błędem. Może być inne znaczenie, ale chyba nie można mówić o błędzie. Proszę o odpowiedź i kilka TRUDNYCH przykładów. Tu kilka moich:Nauczyli się go od rodziców i środowiska, w jakim dorastali.
Chwila, o jakiej nawet nie marzyłem, nadeszła.
Wybrała melodię, jaką matka bardzo lubiła.
To jest samochód, o którym marzę.
Z przykładów wynika, że wymienione słowa interesują Pana tylko w funkcji zaimków względnych. Pomijam więc ich użycia jako zaimków pytajnych i nieokreślonych.
Zasadniczo między zaimkami względnymi jaki i który zawsze zachodzi różnica, pierwszy bowiem służy do wskazywania cech przysługujących elementom jakiegoś zbioru, a drugi do wskazywania konkretnych elementów tego zbioru, por. dziewczyny, jakie lubię i dziewczyny, które lubię. Różnica ta może się czasem zacierać, ale to nie zmienia faktu, że istnieje.
Może się zdarzyć, że zdanie z zaimkiem jaki jest sensowne, a zdaniem z zaimkiem który budzi wątpliwości, por. „Zmarła jedna z tych aktorek, jakie lubię” i „Zmarła jedna z tych aktorek, które lubię” (o osobie zmarłej nie mówimy lubię w czasie teraźniejszym). Może też być na odwrót: zdanie z zaimkiem który ma sens, a zdanie z zaimkiem jaki go traci, por. król Jan Kazimierz, który poślubił wdowę po starszym bracie i król Jan Kazimierz, jaki poślubił wdowę po starszym bracie. Ostatni przykład można uogólnić: zdania podrzędnego z zaimkiem jaki nie używa się po frazach rzeczownikowych o referencji jednostkowej, por. też mój mąż, który zawsze się zajmował naszym domem… i mój mąż, jaki zawsze się zajmował naszym domem… Ponieważ gramatyka jest złożona z reguł i wyjątków, podejrzewam, że ta reguła też ma jakieś wyjątki, które jednak nie obalają jej całkowicie.
Zasadniczo między zaimkami względnymi jaki i który zawsze zachodzi różnica, pierwszy bowiem służy do wskazywania cech przysługujących elementom jakiegoś zbioru, a drugi do wskazywania konkretnych elementów tego zbioru, por. dziewczyny, jakie lubię i dziewczyny, które lubię. Różnica ta może się czasem zacierać, ale to nie zmienia faktu, że istnieje.
Może się zdarzyć, że zdanie z zaimkiem jaki jest sensowne, a zdaniem z zaimkiem który budzi wątpliwości, por. „Zmarła jedna z tych aktorek, jakie lubię” i „Zmarła jedna z tych aktorek, które lubię” (o osobie zmarłej nie mówimy lubię w czasie teraźniejszym). Może też być na odwrót: zdanie z zaimkiem który ma sens, a zdanie z zaimkiem jaki go traci, por. król Jan Kazimierz, który poślubił wdowę po starszym bracie i król Jan Kazimierz, jaki poślubił wdowę po starszym bracie. Ostatni przykład można uogólnić: zdania podrzędnego z zaimkiem jaki nie używa się po frazach rzeczownikowych o referencji jednostkowej, por. też mój mąż, który zawsze się zajmował naszym domem… i mój mąż, jaki zawsze się zajmował naszym domem… Ponieważ gramatyka jest złożona z reguł i wyjątków, podejrzewam, że ta reguła też ma jakieś wyjątki, które jednak nie obalają jej całkowicie.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski