jeszcze o pleonazmach

jeszcze o pleonazmach
3.11.2012
3.11.2012
Szanowni Państwo!
Czy dopuszczalne są konstrukcje typu „Nie miałem INNEGO wyboru” albo „Ryzykowałeś dla mnie WŁASNYM życiem”? Zastanawia mnie, czy użycie wyrazów zapisanych wielką literą nie jest w tym przypadku niepotrzebne lub nawet błędne, jak w przypadku cofać się DO TYŁU. Będę wdzięczny za odpowiedź.
Pozdrawiam,
Kamil Kukla
Słowniki nie potwierdzają, aby słowo wybór funkcjonowało w znaczeniu 'jedna z możliwości do wyboru'. W zasadzie więc należałoby powiedzieć: „Nie miałem wyboru” albo „Nie miałem innego wyjścia”, „Nie miałem innej możliwości”. Mimo to nie mieć innego wyboru to zwrot często spotykany i nie wydaje się, by był odbierany powszechnie jako błędny (w przeciwieństwie do zwrotu cofnąć się do tyłu, który przytacza się jako klasyczny przykład dublowania treści bez potrzeby).
Zdanie „Ryzykowałeś dla mnie własnym życiem” jestem jeszcze mniej skłonny potępiać niż Pana pierwszy przykład. Słowo własnym nie wynika logicznie z kontekstu, zdanie „Ryzykowałeś dla mnie cudzym życiem” nie jest przecież wewnętrznie sprzeczne. Przymiotnika własny używamy zresztą często dla ekspresji, nawet gdy nic nowego do treści zdania nie wnosi, por. „On byłby gotów sprzedać własną matkę” (w sytuacji, gdy skądinąd wynika, że nie może chodzić o cudzą rodzicielkę).
Nie jestem wdzięcznym rozmówcą, jeśli chodzi o krytykę pleonazmów i tautologii. Liczne moje wypowiedzi na ich temat, opublikowane w poradni, świadczą o tym, że tropienie konstrukcji pleonastycznych i tautologicznych uważam za rodzaj małostkowości, wynikającej z przeceniania czynników logicznych w języku. Wystrzegać się trzeba klasycznych pleonazmów, takich jak cofnąć się do tyłu lub wrócić z powrotem. Liczne inne przykłady dublowania sensów można aprobować czy to dlatego, że służą ekspresji, czy też po prostu ze względu na zwyczaj językowy.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego