jeszcze o śmieciach

jeszcze o śmieciach
13.06.2009
13.06.2009
Dzień dobry!
Porada z 31.05.09 Zdrabniamy śmieć zastanawia mnie do dzisiaj. Po przeczytaniu pytania od razu miałam gotową odpowiedź: oczywiście śmieciuszek! W odpowiedzi Pana Profesora znalazłam zdrobnienie kapcioszek, które mnie zadziwiło. Zawsze słyszałam i używałam kapciuszek. Skąd ta różnica?
Serdecznie pozdrawiam.
Małgorzata z Trójmiasta
Zacznę od końca: kapcioszki spotyka się w internecie rzadziej od kapciuszków, niemniej jednak dość licznie. Mnie osobiście zawsze ta rzadsza forma była bliższa. Cieszy mnie, że jest zbudowana analogicznie do bamboszków, a także śpioszków. Rzeczowników zdrobniałych na -uszek jest w słowniku, co prawda, nieco więcej niż rzeczowników na -oszek, ale podobnych znaczeniowo mniej, bo nawet ciuszek i kożuszek dalej mają do kapciuszków niż bamboszki i śpioszki do kapcioszków. Jeśli zaś chodzi o śmiecioszki i śmieciuszki, to jest mniędzy nimi remis, gdyż jedna i druga forma ma chyba tylko po jednej podobnej znaczeniowo w słowniku, por. paproszek i okruszek.
Śmieciuszków (i kapciuszków) można by dalej bronić tym, że przyrostek -uszek występuje w polszczyźnie częściej niż -oszek, a większość wyrazów na -oszek wcale nie ma takiego przyrostka, gdyż -och- należy do ich formy podstawowej i dopiero pod wpływem przyrostka -ek zamienia się w -osz-, por. grochgroszek. Broniąc kapcioszków, wybrałem nieco inną metodę, mianowicie szukania wyrazów podobnych znaczeniowo, nawet jeśliby nie było między nimi pełnej analogii formalnej. Nie wiem, czy Panią przekonałem. Cieszyłbym się, gdybyśmy się zgodzili, że w polszczyźnie jest miejsce i dla kapcioszków, i dla kapciuszków.
Zdrobnienie od słowa śmieć nadal wydaje mi się mało potrzebne, ale śmieciuszek to dobra forma, zwłaszcza że jest też ptaszek o nazwie śmieciuszka, inaczej pośmieciuszka albo dzierlatka.
Mirosław Bańko, PWN
  1. 13.06.2009
    U nas w domu zawsze na mały śmieć mówiło się śmiotek (jak kmiotek).
    Barbara Szeffer
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego