jeżowszczyzna, bułhakowszczyzna itp.

jeżowszczyzna, bułhakowszczyzna itp.

3.02.2006
3.02.2006

Czy wyrazy jeżowszczyzna (dwukrotnie w https://encyklopedia.pwn.pl/) oraz bułhakowszczyzna są poprawne? Cząstka -szczyzna zastępuje -ski, a przymiotniki od Jeżow, Bułhakow, Szołochow to jeżowOWski, bułhakowOWski, szołochowOWski – nie powinno być zatem jeżowOWszczyzna?

Nie można powiedzieć, że przyrostek -szczyzna zastępuje -ski. Otóż istnieje przyrostek -yzna (-izna), który ma m.in. warianty -szczyzna, -owszczyzna, znane np. z wyrazów cerkiewszczyzna (od cerkiewny), antonowszczyzna (od Antonow).

I choć faktycznie przyrostek ten tworzy głównie rzeczowniki od przymiotników zakończonych na -ski (np. dulszczyzna, przybyszewszczyzna) to wyrazy jeżowszczyzna, bułhakowszczyzna i podobne lepiej uznać za motywowane bezpośrednio przez nazwiska, tym samym zawierające przyrostek -szczyzna. Rozstrzygającym argumentem niech będzie objaśnienie znaczeń tych wyrazów: jeżowszczyzna to ‘szczytowy etap terroru stalinowskiego, którym kierował N. Jeżow’, bułhakowszczyzna zaś ‘charakterystyczne właściwości utworów M. Bułhakowa’. Podstawami słowotwórczymi są tu nazwiska, a nie przymiotniki od nich.

Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego