kaleka, ofiara itp.

kaleka, ofiara itp.
23.06.2008
23.06.2008
Szanowni Państwo!
Czy poprawne są obydwie formy: ten kaleka życiowy i ta kaleka życiowa? Podobny problem mam z rzeczownikiem noga (laik). Czy dopuszczalne są obydwie formy ten noga i ta noga, skoro mężczyzna kulawy to według Nowego słownika poprawnej polszczyzny ta kuter-noga i ten kuter-noga? Takich wątpliwości mam więcej: oliwa (alkoholik), ślepota (osoba niedowidząca), ofiara (człowiek niedający sobie rady w życiu, pijaczyna, glina (o policjancie).
Kaleka, glina i pijaczyna to rzeczowniki dwurodzajowe, męskie i żeńskie. Biorąc pod uwagę, że do mężczyzn można odnieść zarówno zdanie „Widzę tych kaleków”, jak i zdanie „Widzę te kaleki”, mamy prawo mówić tu wręcz o trzech rodzajach: męskoosobowym („Widzę tego kalekę i tych kaleków”), tzw. męskozwierzęcym („Widzę tego kalekę i te kaleki”) i żeńskim („Widzę tę kalekę i te kaleki”).
Noga ma tylko rodzaj żeński, chociaż dwojakie odniesienie, por. „Ale z niej straszna noga!” i „Ale z niego straszna noga!”. Tak samo jest z ofiarą. Oliwy nie jestem pewien: Uniwersalny słownik języka polskiego PWN podaje przykład: „Ten stary oliwa pije nawet denaturat”, ale nie wyklucza analogicznego użycia w rodzaju żeńskim (uzasadnionego zwłaszcza w odniesieniu do kobiety). Ślepota jest w Innym słowniku języka polskiego PWN opisana jako rzeczownik męski, podczas gdy przykład brzmi: „Gdzie leziesz, ślepoto jedna?”, więc albo opis jest błędny, albo niepełny.
Ogólnie biorąc, ekspresywne rzeczowniki dwurodzajowe, których przykłady podał Pan w swoim pytaniu, nie są zadowalająco opisane w słownikach. Nie tylko spotyka się tam niedokładności takie, jak wyżej wskazane, ale ponadto rodzaj męski rzeczowników typu oferma bardzo często uzależnia się od ich odniesienia do mężczyzn. W rzeczywistości natomiast w liczbie mnogiej rodzaj męski takich rzeczowników może współgrać z ich odniesieniem do grupy mieszanej, złożonej z mężczyzn i kobiet.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego