kielo cud

kielo cud
27.05.2008
27.05.2008
Spotkałem się ze słowem kielocud, akcentowanym na lo, oznaczającym coś dekoracyjnego (przedmiot, strój), przy czym raczej w złym guście. Używane ironicznie. Podejrzewam, że może to być pochodna frazy piykny kielo cud. Czy istnieją jakieś badawcze potwierdzenia takiego słowa?
Wyrażenia kielo cud nie notują ani Słownik gwar polskich IJP PAN, Kraków, ani kartoteka tego słownika, ani też na przykład bardzo obszerny Słownik gwary orawskiej J. Kąsia. Według informacji F. Sowy, językoznawcy i autochtona ze Spisza, kielo cud jest indywidualizmem i nie jest na tamtym terenie powszechny. Funkcjonuje natomiast kielo cudny ‘bardzo dziwny, dziwaczny, z nacechowaniem raczej negatywnym’. Z kolei miejsce akcentu jest uzależnione od tempa wypowiedzi i jej struktury, co może dawać efekt, o którym mowa w pytaniu. Na Podhalu powszechne jest co cud ‘bardzo dużo, nad podziw, bardzo ładnie’: „Wartki beł co cud’’, „Taki dobry co cud’’ itp. Wyrażenie kielo cud znalazło się we współczesnej poezji pisanej gwarą (Julian Staniewski, Rabka-Zaryte):
Aleś
ty piykny
świecie mój,
wyzdajany kielo cud.
Kieby kawołecek raju
na ziym zleciało –
od radości łozkwitło –
od miełości
łozbłysło.

Kiele, kiela, kile ‘ile, jak wiele, kilka’ zanotowano w polszczyźnie już w XV w. (F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. II, Kraków 1958–1965), wyrazy te mają rodowód prasłowiański, występują też w innych językach i gwarach słowiańskich.
Do chwili obecnej interesujące nas leksemy przetrwały w gwarach polskich – kiela, kielo, kiele ‘ile, jak wiele, kilka’ na Śląsku, w Małopolsce południowej i wschodniej; kila, kile ‘kilka, rzadziej – ile’ w Małopolsce południowo-wschodniej, rzadziej na Śląsku, południowym Mazowszu, Warmii, Suwalszczyźnie i Kaszubach.
Barbara Grabka, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego