konsekwencja w wyborze wariantu
28.04.2014
28.04.2014
Czy Państwa zdaniem można używać w jednym tekście dwóch obocznych form jakiegoś wyrazu, np. spieszyć się i śpieszyć się, wieczoru i wieczora, pokojów i pokoi, dwu i dwóch? Zdarza się wcale nie rzadko, że w języku danej osoby występują oba warianty (może ma tu jakiś wpływ kontekst fonetyczny?). Częstą konkluzją w Poradni jest stwierdzenie, że można tak i tak, byle konsekwentnie. Czy i w tym wypadku, opracowując tekst do druku, warto zadbać o konsekwencję?Oboczne formy fleksyjne na ogół nie są funkcjonalnie równoważne. Czasem różnicę widać bardzo wyraźnie, np. funkcyj i funkcji (D lm), czasem mniej, por. (wysłać) esemes i (wysłać) esemesa (B lp), czasem zaś na pierwszy rzut oka nie widać jej w ogóle. Ujawnianie tego rodzaju różnic to swego rodzaju zadanie badawcze, które dopiero czeka na wykonanie, gdyż w słownikach ani gramatykach na ogół nie znajdziemy gotowego rozwiązania.
Bez wnikliwych i czasochłonnych studiów nie mogę opisać wyczerpująco różnic między podanymi przez Pana wyrazami. Wskażę jednak przykładowo, że choć formy wieczoru i wieczora są zasadniczo wymienne, to w kontekście od rana do… występuje niemal wyłącznie druga z nich (rzadki wariant od rana do wieczoru słowniki poprawnej polszczyzny oceniają jako błąd). Można by sądzić, że preferencja dla formy od rana do wieczora wynika z chęci zachowania symetrii w zakończeniach obu członów nominalnych, ale łatwo się przekonać, że mówimy też z wieczora w znaczeniu 'w porze, gdy zbliża się wieczór', a nie z wieczoru. Czy zatem forma wieczora jako jedyna z pary występuje po przyimkach? Wypadałoby to przypuszczenie zbadać dokładniej. Ma się rozumieć, dotyczy ono tylko znaczenia podstawowego, gdyż w użyciach wtórnych używa się końcówki -u, por. „Czekamy do wieczora”, ale „Przygotowania do wieczoru autorskiego już trwały”.
Mimo różnic między wariantami warto zachować konsekwencję w wyborze, gdyż w oczach przeciętnego odbiorcy wahania typu spieszyć się i śpieszyć się w jednym tekście będą zapewne dowodem na jego niedopracowanie redakcyjne.
Bez wnikliwych i czasochłonnych studiów nie mogę opisać wyczerpująco różnic między podanymi przez Pana wyrazami. Wskażę jednak przykładowo, że choć formy wieczoru i wieczora są zasadniczo wymienne, to w kontekście od rana do… występuje niemal wyłącznie druga z nich (rzadki wariant od rana do wieczoru słowniki poprawnej polszczyzny oceniają jako błąd). Można by sądzić, że preferencja dla formy od rana do wieczora wynika z chęci zachowania symetrii w zakończeniach obu członów nominalnych, ale łatwo się przekonać, że mówimy też z wieczora w znaczeniu 'w porze, gdy zbliża się wieczór', a nie z wieczoru. Czy zatem forma wieczora jako jedyna z pary występuje po przyimkach? Wypadałoby to przypuszczenie zbadać dokładniej. Ma się rozumieć, dotyczy ono tylko znaczenia podstawowego, gdyż w użyciach wtórnych używa się końcówki -u, por. „Czekamy do wieczora”, ale „Przygotowania do wieczoru autorskiego już trwały”.
Mimo różnic między wariantami warto zachować konsekwencję w wyborze, gdyż w oczach przeciętnego odbiorcy wahania typu spieszyć się i śpieszyć się w jednym tekście będą zapewne dowodem na jego niedopracowanie redakcyjne.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski