konsekwencja w wyborze wariantu

konsekwencja w wyborze wariantu
28.04.2014
28.04.2014
Czy Państwa zdaniem można używać w jednym tekście dwóch obocznych form jakiegoś wyrazu, np. spieszyć się i śpieszyć się, wieczoru i wieczora, pokojów i pokoi, dwu i dwóch? Zdarza się wcale nie rzadko, że w języku danej osoby występują oba warianty (może ma tu jakiś wpływ kontekst fonetyczny?). Częstą konkluzją w Poradni jest stwierdzenie, że można tak i tak, byle konsekwentnie. Czy i w tym wypadku, opracowując tekst do druku, warto zadbać o konsekwencję?
Oboczne formy fleksyjne na ogół nie są funkcjonalnie równoważne. Czasem różnicę widać bardzo wyraźnie, np. funkcyj i funkcji (D lm), czasem mniej, por. (wysłać) esemes i (wysłać) esemesa (B lp), czasem zaś na pierwszy rzut oka nie widać jej w ogóle. Ujawnianie tego rodzaju różnic to swego rodzaju zadanie badawcze, które dopiero czeka na wykonanie, gdyż w słownikach ani gramatykach na ogół nie znajdziemy gotowego rozwiązania.
Bez wnikliwych i czasochłonnych studiów nie mogę opisać wyczerpująco różnic między podanymi przez Pana wyrazami. Wskażę jednak przykładowo, że choć formy wieczoru i wieczora są zasadniczo wymienne, to w kontekście od rana do… występuje niemal wyłącznie druga z nich (rzadki wariant od rana do wieczoru słowniki poprawnej polszczyzny oceniają jako błąd). Można by sądzić, że preferencja dla formy od rana do wieczora wynika z chęci zachowania symetrii w zakończeniach obu członów nominalnych, ale łatwo się przekonać, że mówimy też z wieczora w znaczeniu 'w porze, gdy zbliża się wieczór', a nie z wieczoru. Czy zatem forma wieczora jako jedyna z pary występuje po przyimkach? Wypadałoby to przypuszczenie zbadać dokładniej. Ma się rozumieć, dotyczy ono tylko znaczenia podstawowego, gdyż w użyciach wtórnych używa się końcówki -u, por. „Czekamy do wieczora”, ale „Przygotowania do wieczoru autorskiego już trwały”.
Mimo różnic między wariantami warto zachować konsekwencję w wyborze, gdyż w oczach przeciętnego odbiorcy wahania typu spieszyć się i śpieszyć się w jednym tekście będą zapewne dowodem na jego niedopracowanie redakcyjne.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego