kraszewskolog

kraszewskolog

1.07.2024
1.07.2024

Dzień dobry. Badacz i znawca twórczości Mickiewicza to mickiewiczolog, Sienkiewicza sienkiewiczolog. Skąd się wzięła ta cząstka " olog" i czy np. badacz Kraszewskiego to kraszewskiczolog? Czy dobrze myślę, że wspomniane "olog" występuje też w słowie biolog?

Rzeczowniki stanowiące nazwy specjalistów w określonej dziedzinie nauki – jak np. biolog, laryngolog czy mickiewiczolog – powstają w wyniku derywacji wstecznej od nazw tychże dziedzin zawierających pochodzący z greki morfem słowotwórczy -logia (od gr. λόγος, trb. lógos, dosł. ‘słowo, mowa, rozum itp.’), por. biologia, laryngologia, mickiewiczologia.

Większość nazw dyscyplin naukowych z członem -logia to tzw. internacjonalizmy. W podobnej formie i funkcji występują w językach należących do różnych rodzin. Nazwy specjalności naukowych od nazwisk rodzimych „obiektów naukowego poznania” są tworzone oczywiście na gruncie polskim przez przyłączenie morfemu -logia do nazwiska za pośrednictwem interfiksu -o-. Elementy te łatwo dodawać do tematów nazwisk zakończonych na spółgłoskę, por. np. mickiewicz-o-logia, norwid-o-logia, sienkiewicz-o-logia, szopen-o-logia (albo chopin-o-logia), witkac-o-logia. To, że nazwisko Kraszewski kończy się na samogłoskę -i, utrudnia proces derywacyjny. Konieczne jest ucięcie nierespektujące granic morfologicznych tematu słowotwórczego, por. kraszewsk-o-logia → kraszewskolog. Wadą tych derywatów jest również to, że zawierają trudną do wymówienia grupę spółgłoskową -wsk-, przez co formy tego rodzaju można spotkać w uzusie bardzo rzadko, por. np.

  • Wyodrębnienie „powieści ludowych" jako cyklu tematyczno-ideowego jest utrwalonym w kraszewskologii zabiegiem porządkującym.
  • Nawet «kraszewskolog» Marcin Lul ostro wyrokuje: «Nie sądzę, aby z powieści historycznych Kraszewskiego (nie mówiąc o współczesnych) cokolwiek miało większą szansę przetrwać próbę czasu».
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego