kruczoczarny

kruczoczarny
5.03.2011
5.03.2011
Dzień dobry!
Czy słowo kruczoczarne (i inne tego typu) miało kiedykolwiek pisownię rozłączną? Jeśli tak, to kiedy? Z góry dziękuję za odpowiedź.
Pozdrawiam serdecznie!
Pisownia przymiotników złożonych z członów nierównorzędnych znaczeniowo, a więc takich, do których należy wyraz kruczoczarny, jest od dawna ustalona: łączna, a nie rozłączna czy z łącznikiem (tak samo pisze się np. popularnonaukowy ‘naukowy w ujęciu popularnym’ czy rzymskokatolicki ‘katolicki w obrządku rzymskim’). Chodzi przecież o połączenie dwóch przymiotników (kruczy i czarny), w których elementem zasadniczym, określanym, pozostaje człon czarny, a członem określającym – człon pierwszy (kruczy). Kruczoczarny to inaczej ‘bardzo czarny, kruczy’, piszemy więc: kruczoczarne włosy (‘włosy bardzo czarne, jak pióra kruka’) i kruczowłosy mężczyzna (‘mężczyzna o włosach bardzo czarnych’). Identyczną ortografię musiałby mieć np. przymiotnik smołoczarny (czyli ‘czarny jak smoła’), gdyby kiedyś wszedł do polszczyzny i się upowszechnił.
Proszę zauważyć, że w wyrazie kruczoczarny przymiotnik kruczy (jego temat krucz-) został połączony z przymiotnikiem czarny spójką (interfiksem) -o- (krucz- + -o- + czarny), a zatem nie wchodzi w grę pisownia rozdzielona kruczo czarny, o której pani wspomina (w polszczyźnie nigdy nie było przysłówka kruczo [istnieje on tylko potencjalnie – Red.]). Owego słowa nie da się więc potraktować obocznie jako wyrażenia i „podłączyć” pod zestawienie, w którym człon pierwszy jest przysłówkiem, a drugi imiesłowem odmiennym lub przymiotnikiem (np. łatwo zapalny, trudno czytelny, twórczo pracujący, ochoczo czytający).
Dodam, że w medycynie spotyka się określenie mięsień kruczo-ramienny (łac. musculus coracobrachialis, inaczej ‘najmniejszy mięsień grupy przedniej mięśni ramienia’), w którym przymiotnik kruczo-ramienny pisany jest z dywizem. Taką ortografię trzeba w tym wypadku uznać za uzasadnioną, gdyż mamy do czynienia z zestawieniem o członach równorzędnych znaczeniowo (połączenie przymiotnika ramienny od ramię i formy krucz- + interfiks -o- będącej „skrótem” wyrażenia wyrostek kruczy łopatki).
Maciej Malinowski, mistrz ortografii polskiej, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego