krzyżak czy Krzyżak?

krzyżak czy Krzyżak?
17.10.2012
17.10.2012
Nazwy członków zgromadzeń zakonnych piszemy małymi literami. W Wielkim słowniku ortograficznym podano jako wyjątek nazwę Krzyżak, jednak z wyjaśnieniem, że chodzi tu o członka zakonu i jednocześnie obywatela państwa. Państwo krzyżackie powstało jednak dopiero ok. 1226 r. Czy zatem pisząc o wydarzeniach z historii tego zakonu, do których doszło przed wymienioną datą, nie należałoby w nazwie jego członków (niebędących wówczas obywatelami państwa) użyć małej litery?
Monika Krzywoszyńska
Pisząc o Krzyżakach w okresie, zanim powstało ich państwo, można używać jednej z omownych nazw, np. zakon krzyżacki, rycerze Najświętszej Marii Panny, lub pełnej nazwy w tłumaczeniu polskim: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. W ten sposób można doraźnie uniknąć pisowni, która się Pani wydaje nieuzasadniona. Proszę jednak zauważyć, że w Polsce pisze się o sprowadzeniu Krzyżaków do Polski przez księcia Konrada Mazowieckiego, mimo że dopiero ten akt dał początek ich państwu, tak więc, gdy ich Konrad zaprosił, nie byli jeszcze, ściśle biorąc, Krzyżakami, lecz tylko krzyżakami. Z dwojga złego, odnosząc się do czasów sprzed powstania ich państwa, wolałbym Krzyżaków nazywać słowem pisanym wielką literą.
Przykład, który Pani podała, nie jest odosobniony. Zgodnie z zasadami ortografii powinniśmy pisać wielką literą nazwy mieszkańców regionów, a małą literą nazwy mieszkańców miast. Takie rozróżnienia wydają się klarowne dopóty, dopóki nie pomyślimy np. o mieszkańcach Łowicza, będących przecież jednocześnie mieszkańcami ziemi łowickiej. Niekiedy im bardziej precyzyjne są zasady ortografii, tym więcej z nimi kłopotów.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego