liczebniki i wyrazy pochodne w słownikach

liczebniki i wyrazy pochodne w słownikach
28.03.2003
28.03.2003
Szanowni Państwo!
W Słowniku ortograficznym podane są formy: dwustuletni (a. dwóchsetletni) i trzystoletni (a. trzechsetletni). Nie ma formy trzystuletni – czy jest niepoprawna? Co z czterystoletni (czterystuletni)? Proszę o uzasadnienie.
Przejrzenie jakiegokolwiek słownika ujawnia zaskakujące luki w opracowaniu liczebników i wyrazów pochodnych. Na przykład w 11-tomowym Słowniku języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego wśród haseł typu dwulecie, trzylecie, … dziesięciolecie zabrakło ośmiolecia. Wśród większych liczb przeoczenia są jeszcze wyraźniejsze, np. z przedziału 11–19 słownik zanotował tylko piętnastolecie i dziewiętnastolecie.
Podaję te przykłady na dowód, że słowniki są względnie dobrym źródłem informacji o tym, co w nich jest, dużo gorszym zaś – o tym, czego w nich nie ma. Mówiąc prościej: na podstawie braku jakiegoś słowa w słowniku nie można wyciągać daleko idących wniosków, np. że tego słowa nie ma w języku albo że jest niepoprawne. Żaden słownik nie jest kompletny.
Jak wynika z Korpusu Języka Polskiego PWN, forma trzystuletni, której nie podają słowniki, jest używana częściej niż trzystoletni i trzechsetletni. Kierując się analogią, należałoby za poprawne uznać też formy czterystoletni, czterystuletni, a nawet czterechsetletni. Dwóch pierwszych jednak nie ma w Korpusie w ogóle, mimo że liczy on – bagatela – 66 milionów słów. Jest za to ostatnia, czterechsetletni.
Spójrzmy na inne liczby, gdzie cytatów jest więcej. Dwustuletni w Korpusie PWN występuje 24 razy, dwusetletni raz, a dwóchsetletni też raz. Pięćsetletni – 6 razy, pięciusetletni – ani razu. Siedemsetletni – 3 razy, siedmiusetletni – raz. Trudno na podstawie tych liczb sformułować jakieś reguły dotyczące tworzenia przymiotników na -letni od liczebników z przedziału 100–900. Trzeba zaufać własnej intuicji i słownikom, licząc się z tym, że w użyciu są też formy w słownikach nieobecne, a niekoniecznie przez to niepoprawne.
Mirosław Bańko
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego