mazurzenie

mazurzenie
1.03.2007
1.03.2007
Co precyzyjnie oznacza termin mazurzenie? Spotkałem się z dwiema rozbieżnymi opiniami (obydwie z dość poważnych publikacji) na temat gwary górali podhalańskich – że mazurzą (bo sz, cz, ż wymawiają [s], [c], [z], z wyjątkiem rz wymawianego [ż]) oraz że nie mazurzą (właśnie dlatego, że rz wymawiają [ż]).
Mazurzenie, zwane dawniej mazurowaniem i cakaniem, to wymawianie sz, ż, cz i jako odpowiednio s, z, c, dz, np. syja, mozes, cekać, jezdzę.
Rz, dziś brzmiące w języku ogólnym tak samo jak ż, jest innego pochodzenia (z dawnego r miękkiego). Jego mazurzenie nie dotyczyło i nie dotyczy.
Każdy, kto sądzi, że mówienie gwarą polega na zamienianiu dowolnego a na o i każdego ż, sz na z, s, srodze się myli. Ignorancja w tej dziedzinie jest ogromna i ma długą tradycję. „Mazurzą” rz Krakowiacy i górale, kompani Janosika w znanym serialu, aktorzy i kabareciarze naśladujący (w swoim mniemaniu świetnie) gwarę mazowiecką czy góralską.
Górale podhalańscy mówią gwarą należącą do dialektu małopolskiego. Jest to gwara mazurząca. Górale mazurzą, ale nie seplenią! Wymawianie rzemyk, rzepa, pokrziwiony jest w pełni gwarowe, ale nie jest cofaniem się mazurzenia, odstępstwem od mazurzenia, niemazurzeniem, ponieważ geneza i wymowa rz to zupełnie odrębna historia.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego