nazwy gwiazdozbiorów w dopełniaczu

nazwy gwiazdozbiorów w dopełniaczu
25.05.2010
25.05.2010
Witam!
Moje pytanie dotyczy nazewnictwa dwu gwiazdozbiorów nieba południowego, Są to: Oktant i Sekstant (czasami, ale chyba rzadziej używana jest nazwa Sekstans). Chodzi mi o formę dopełniacza. W słowniku PWN znalazłem Oktanta (dla gwiazdozbioru), ale Sekstantu (uniwersalna). Czy formy te nie powinny być jednakowe (Oktantu, Sekstantu) i takie same jak dla przyrządów nawigacyjnych, od których pochodzą? W słowniku jest np. Sekstansa – gwiazdozbioru, ale sekstansu – przyrządu.
Dziękuję.
Andrzej
Nazwy gwiazdozbiorów, np. Centaur, Wieloryb, w większości pochodzą od rzeczowników żywotnych, mają więc tak jak one końcówkę -a w dopełniaczu. Takich nazw, które pochodzą od rzeczowników nieżywotnych, mających w dopełniaczu -u, jest kilka, prócz wymienionych są to Kil, Kompas i Teleskop. Pierwsza z nich może też przybierać -a w tym przypadku gramatycznym, a w tekstach internetowych dostępnych Google’owi prawie wyłącznie mamy gwiazdozbiór Kila.
Może to oznaczać, że formy Oktanta, Sekstansa uformowały się pod wpływem innych form z końcówką -a, które należą do tej samej grupy nazw. Mogło też chodzić o odróżnienie ich w zależności od znaczenia (pospolitego lub własnego). Trudno rzecz rozstrzygnąć, skoro w tej grupie nazw ciągle mamy formy odróżniające się od reszty, bo mówimy o gwiazdozbiorach Kompasu i Teleskopu, ewentualnie też Sekstantu.
Wymienione przez Pana formy fleksyjne, o ile mogłem ustalić, są w dość częstym użyciu, więc próba dokonywania zmiany raczej skończy się niepowodzeniem, a dopełniacz Sekstansa występuje w słownikach od kilkudziesięciu lat. Sądzę, że należy te formy pozostawić, gdyż w środowisku astronomów się chyba utrwaliły.
Jan Grzenia
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego