nieobeszła ziemia
25.11.2013
25.11.2013
Niedawne pytanie o imiesłów bierny od obejść przypomniało mi, że Jan Parandowski w Mitologii napisał: „Królestwo cieniów to nieobeszła równina”, ponadto w słowniku ortograficznym PWN (w słowniku języka polskiego już nie) znalazłem słowo nieobeszły ('niedający się obejść'). Czy zatem nieobeszły to jakiś archaizm, czy jednak można go używać współcześnie? Albo w dodatku utworzyć słowo obeszły zamiast np. obszednięty – jeśli ktoś naprawdę go potrzebuje…Słowo nieobeszły ma w słowniku W. Doroszewskiego definicję „nie dający się obejść” i oznaczone jest jako rzadkie. Późniejszy słownik trzytomowy PWN pod red. M. Szymczaka wyrazu tego już nie ma i nie znajdziemy go też w wielu współczesnych słownikach. Przykłady w NKJP pochodzą zaś albo z tekstów dość starych (z Żeromskiego i wspomnień jego córki, z Kruczkowskiego, Gałczyńskiego), albo współczesnych archaizowanych (Kubiaka, Nowaka). Najważniejsze jednak, że nieobeszły nie jest imiesłowem biernym od nie obejść, znaczenie słowa temu przeczy, a jego budowa każe je rozpatrywać na tle innych przymiotników odczasownikowych na -ły, takich jak zgniły (np. owoc) czy przekwitły (np. bez).
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski