-ny, -alny czy -onalny?

-ny, -alny czy -onalny?
29.04.2003
29.04.2003
Dzień dobry!
Czy zachodzi jakaś i ewentualnie jaka różnica w znaczeniach słów: instytucjonalny – instytucyjny, relacjonalny – relacyjny, konstytucjonalny – konstytucyjny itp.? Wiem, że kiedyś było używane słowo egzystencjonalny, ale obecnie jest uważane za przestarzałe i zastąpione przez egzystencjalny. Jednak przytoczone przez mnie przymiotniki spotyka się nadal w obydwóch rodzajach form. Mam pewne intuicje co do różnicy sensu, ale prosiłbym o fachowe wyjaśnienie.
Z poważaniem
Paweł Borkowski
Formy instutycyjny i relacjonalny są tak rzadkie, że można się wahać, czy poprawne. Z pewnością lepiej poprzestać na używaniu ich częstszych wariantów: instytucjonalny i relacyjny. Inaczej jest z formami konstytucyjny i konstytucjonalny, ta pierwsza bowiem odnosi się przede wszystkim do konstytucji jako aktu prawnego, ta druga zaś do konstytucji jako budowy organizmu. Jeśli chodzi wreszcie o formę egzystencjonalny, to zwalczano ją z tego samego powodu, co egzystencjonalizm, i – jak widać – skutecznie.
Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie, kiedy przymiotnik od obcego rzeczownika tworzymy przyrostkiem -ny, kiedy -alny, a kiedy -onalny. Decyduje o tym nie tylko oryginalna postać rzeczownika, ale i produktywność poszczególnych przyrostków w polszczyźnie oraz istnienie przykładów analogicznych, które mogą narzucić pewien wzór budowy nowym wyrazom. Prof. Witold Doroszewski poświęcił nieco uwagi tej kwstii w jednym ze swoich felietonów (zob. O kulturę słowa, t. 2, s. 411–412).
Mirosław Bańko
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego