odmiana nazw osobowych
7.01.2013
7.01.2013
Personalia takie jak Bungo, Pedro czy Michałko odmieniają się różnie w zależności od tego, czy są imieniem, czy nazwiskiem. Jak odmieniać, kiedy nie wiadomo, czym jest wyraz (np. gdy mówimy o osobie, o której wiemy tylko, że „tak na nią wołają”, lub gdy chodzi o nie opisanego dokładniej bohatera jakiegoś utworu literackiego)? Która z odmian jest właściwa, kiedy są to przezwiska lub pseudonimy?Wiele osób sądzi, że skoro odmiana nazwisk sprawia im kłopoty, najlepiej ich nie odmieniać, ale to akurat nieprawda, co dobrze pokazuje problem przedstawiony w pytaniu. Najlepsza rada na uniknięcie takich kłopotów brzmi: odmieniamy nazwy osobowe bez względu na ich typ.
Nieodmienność nazw własnych – przypominam po raz kolejny – jest akceptowana tylko w szczególnych okolicznościach, które zresztą są wymienione w słownikach. Gdyby np. Michałko było nazwiskiem, mogłoby pozostawać nie odmieniane razem z imieniem, ale wtedy nie byłoby problemu postawionego w pytaniu. W tym wypadku zresztą problem brzmi raczej: „jak odmieniać” (powiemy bowiem o Michałku, gdy jest to imię, o Michałce, gdy nazwisko).
Jeśli chodzi o nazwy Bungo, Pedro, będą one odmieniane tak samo i jako nazwiska, i jako imiona (a przynajmniej powinny być).
Nazwiska, wbrew temu, co wiele osób sądzi, można odmieniać całkiem łatwo. W Słowniku nazw własnych starałem się to pokazać przez odniesienie do wyrazów pospolitych o podobnym zakończeniu. Tę samą metodę można śmiało stosować w odniesieniu do innych nazw osobowych. Nie jest ona niezawodna, ale sprawdza się w ogromnej większości wypadków.
Parę przykładów: pseudonim Litwos (Henryk Sienkiewicz), choć nie jest wyrazem występującym w słownikach językowych, odmienimy jak kos. Podobnie bez problemu poradzimy sobie na przykład z pseudonimami Znicz, Lawina, Korczak, które przybierał gen. Tadeusz Komorowski. Co prawda Bór – najbardziej znany jego pseudonim – może sprawić kłopot, ale tu uwzględnimy fakt, że jest to nazwa osobowa, choć pochodzi od rzeczownika pospolitego. W takim razie w dopełniaczu i bierniku będzie Bora.
Konkluzja: nazwy osobowe odmieniamy bez względu na ich typ, za wzór mogą służyć często używane rodzime imiona i nazwiska, a odstępstwa od tej zasady dotyczą głównie nazw obcych.
Nieodmienność nazw własnych – przypominam po raz kolejny – jest akceptowana tylko w szczególnych okolicznościach, które zresztą są wymienione w słownikach. Gdyby np. Michałko było nazwiskiem, mogłoby pozostawać nie odmieniane razem z imieniem, ale wtedy nie byłoby problemu postawionego w pytaniu. W tym wypadku zresztą problem brzmi raczej: „jak odmieniać” (powiemy bowiem o Michałku, gdy jest to imię, o Michałce, gdy nazwisko).
Jeśli chodzi o nazwy Bungo, Pedro, będą one odmieniane tak samo i jako nazwiska, i jako imiona (a przynajmniej powinny być).
Nazwiska, wbrew temu, co wiele osób sądzi, można odmieniać całkiem łatwo. W Słowniku nazw własnych starałem się to pokazać przez odniesienie do wyrazów pospolitych o podobnym zakończeniu. Tę samą metodę można śmiało stosować w odniesieniu do innych nazw osobowych. Nie jest ona niezawodna, ale sprawdza się w ogromnej większości wypadków.
Parę przykładów: pseudonim Litwos (Henryk Sienkiewicz), choć nie jest wyrazem występującym w słownikach językowych, odmienimy jak kos. Podobnie bez problemu poradzimy sobie na przykład z pseudonimami Znicz, Lawina, Korczak, które przybierał gen. Tadeusz Komorowski. Co prawda Bór – najbardziej znany jego pseudonim – może sprawić kłopot, ale tu uwzględnimy fakt, że jest to nazwa osobowa, choć pochodzi od rzeczownika pospolitego. W takim razie w dopełniaczu i bierniku będzie Bora.
Konkluzja: nazwy osobowe odmieniamy bez względu na ich typ, za wzór mogą służyć często używane rodzime imiona i nazwiska, a odstępstwa od tej zasady dotyczą głównie nazw obcych.
Jan Grzenia
