odmiana nazw ulic – ciąg dalszy
Piszę w nawiązaniu do listu, który opublikowano ostatnio w Poradni. Oto jej treść wraz z odpowiedzią:
Natomiast moim zdaniem poprawne jest sformułowanie: „Mieszkam przy/na ul. Zgoda 5” (jak w odpowiedzi) albo (uwaga!) „Mieszkam na Zgodzie 5” (czyli z miejscownikiem), a nie „(…) na Zgody 5” (czyli z dopełniaczem). Forma Zgody 5 byłaby poprawna, gdyby ulica nosiła nazwę na przykład jakiegoś wyimaginowanego Antoniego Zgody. Proszę powiedzieć, czy moje rozumowanie (i wyczucie językowe) jest prawidłowe.
Przy okazji zadam pytanie również dotyczące nazwy warszawskiej ulicy. Chodzi mi o ulicę Freta na Nowym Mieście. Jak się powinno mówić: sklep przy/na Freta czy może sklep przy/na Frecie?
18.07.2003
18.07.2003
Szanowni Państwo!Piszę w nawiązaniu do listu, który opublikowano ostatnio w Poradni. Oto jej treść wraz z odpowiedzią:
Pytanie: Odmiana nazw ulic: Jest w Warszawie ul. Zgoda. Jak ją odmienić, może w ogóle się nie odmienia? Mieszkam na Zgoda 5 czy na Zgody 5? Dziękuję za pomoc.
Odpowiedź: Jest więcej ulic o formie rzeczownika w mianowniku, np. Trakt Lubelski. Powiedziałbym, że ktoś mieszka na Trakcie Lubelskim albo przy Trakcie Lubelskim (druga forma brzmi bardziej oficjalnie), podobnie na (przy) Zgody 5 albo na (przy) ulicy Zgoda 5. Sformułowanie „Mieszkam na Zgoda 5” brzmi bardzo niezręcznie.
Natomiast moim zdaniem poprawne jest sformułowanie: „Mieszkam przy/na ul. Zgoda 5” (jak w odpowiedzi) albo (uwaga!) „Mieszkam na Zgodzie 5” (czyli z miejscownikiem), a nie „(…) na Zgody 5” (czyli z dopełniaczem). Forma Zgody 5 byłaby poprawna, gdyby ulica nosiła nazwę na przykład jakiegoś wyimaginowanego Antoniego Zgody. Proszę powiedzieć, czy moje rozumowanie (i wyczucie językowe) jest prawidłowe.
Przy okazji zadam pytanie również dotyczące nazwy warszawskiej ulicy. Chodzi mi o ulicę Freta na Nowym Mieście. Jak się powinno mówić: sklep przy/na Freta czy może sklep przy/na Frecie?
Ma Pan rację, że o pełnej analogii między Traktem Lubelskim a ulicą Zgody można by mówić wówczas, gdyby konstrukcji mieszkać na Trakcie Lubelskim towarzyszyła konstrukcja mieszkać na Zgodzie. Mamy też ulicę Zapiecek, której mieszkańcy mieszkają na Zapiecku. Logicznie rzecz biorąc, mieszkańcy Zgody powinni więc mieszkać na Zgodzie. Będę musiał zmienić swoją odpowiedź na zadane wcześniej pytanie, gdyż przeoczyłem nieścisłość, na którą Pan zwrócił uwagę.
Jeśli chodzi o ulicę Freta, to mówimy sklep przy Freta, nie przy Frecie. Odmiana taka jest sankcjonowana zwyczajem językowym, choć historycznie jest niepoprawna. Jak wynika z odpowiedniego hasła w Encyklopedii Warszawy, nazwa Freta funkcjonowała dawniej jako rzeczownik żeński i odmieniała się jak feta lub kobieta. Od dawna jednak traktowana jest jako dopełniacz, o czym świadczy jej dopełniaczowe użycie w Nocy listopadowej Wyspiańskiego: „(…) ledwom dopadł rogu Freta”. Współczesnych przykładów tego rodzaju mamy dużo więcej.
Jeśli chodzi o ulicę Freta, to mówimy sklep przy Freta, nie przy Frecie. Odmiana taka jest sankcjonowana zwyczajem językowym, choć historycznie jest niepoprawna. Jak wynika z odpowiedniego hasła w Encyklopedii Warszawy, nazwa Freta funkcjonowała dawniej jako rzeczownik żeński i odmieniała się jak feta lub kobieta. Od dawna jednak traktowana jest jako dopełniacz, o czym świadczy jej dopełniaczowe użycie w Nocy listopadowej Wyspiańskiego: „(…) ledwom dopadł rogu Freta”. Współczesnych przykładów tego rodzaju mamy dużo więcej.
Mirosław Bańko
