odpoznawać

odpoznawać
6.01.2009
6.01.2009
Zetknęłam się niedawno ze słowem odpoznawać, używanym zamiast rozpoznawać. W słownikach go nie znalazłam. Bardzo mnie ciekawi, czy to jest jakiś wyraz gwarowy? Archaizm? Po wpisaniu w Google pojawia się sporo wyników, np.:
http://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU0764
http://www.vat.pl/print/tresc_faktury_faktury_vat_133.php
Jakoś dziwnie mnie gryzie użycie wspomnianego wyrazu w takim kontekście, czy słusznie?
Słownik Doroszewskiego opatrzył parę odpoznać – odpoznawać następującą definicją: „poznać coś przez przypomnienie, rozpoznać w czymś coś dawniej znanego”. Wyraz ten określono w słowniku jako rzadki, a mimo to zilustrowano aż trzema cytatami. Może właśnie dlatego, że rzadki – od wielotomowych słowników oczekuje się, że będą pomocne z zakresie mniej znanych słów.
W Korpusie Języka Polskiego PWN wyrażenie 'odpozna*' (gwiazdka zastępuje dowolny ciąg znaków) występuje tylko 7 razy (dla porównania wyrażenie 'rozpozna*' 10051 razy). Oto niektóre przykłady z 'odpozna*':
Ale gdy pojawiał się na stole półmisek z rybą w szklistej galarecie, dwie duże ryby leżące bok przy boku, głową do ogona jak figura zodiakalna, odpoznawaliśmy w nich herb owego dnia, emblemat kalendarzowy bezimiennego wtorku, i rozbieraliśmy go pośpiesznie między siebie, pełni ulgi, że dzień odzyskał w nim swą fizjonomię. (Bruno Schulz, Sklepy cynamonowe)
Umiejętność zaś tego przekładu czy przenoszenia, możliwego jedynie w postaci tłumaczeń, znosi bariery czasu i przestrzeni i sprawia, iż czytelnik dzisiejszy wnikając w przygody Odyseusza czy Eneasza, a nawet daleko starszych bohaterów epiki Mezopotamii, odpoznaje w nich swych odległych przodków. (Miesięcznik Literacki)

Zaskakująco dużo przykładów ma nasz podręczny korpus klasyki literackiej: na nieco ponad milion słów aż cztery wystąpienia, dwa z Krasińskiego, dwa z Norwida. Oto jeden z nich:
Zapoznane Ludy już się nie odpoznają – skupiony razem duch germański już się nie rozprzęże – włoski toż samo i hiszpański toż samo! (Zygmunt Krasiński, Przedświt)

Przykład ten znalazł się też w tzw. słowniku warszawskim pod hasłem odpoznać się, z definicją: „stać ś. [się] napowrót [!] nieznajomym”. Jak widać, chodzi tu inne znaczenie niż w słowniku Doroszewskiego i w cytatach XX-wiecznych.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego