paść, ale dać radę

paść, ale dać radę
25.09.2007
25.09.2007
Czy poprawne jest wyrażenie padł nowy rekord? Według mnie paść może stary rekord (nie jest już ważny), tak jak został pobity stary rekord. Czy mam rację?
Tak samo jakoś nie pasuje mi padła wygrana, padła odpowiedź. Jakoś nie pasuje mi tutaj użycie słowa paść.
I interesuje mnie pochodzenie wyrażenia dać radę. Zawsze sobie myślę – komu dać tę radę i na jaki temat? :-)
Z wyrazami szacunku
Michał Brandt
Słowo paść należy do najbardziej wieloznacznych. Ściślej biorąc, istnieją dwa czasowniki paść, jeden związany genetycznie z jedzeniem, drugi z upadkiem. Oba są wielofunkcyjne, ale zwłaszcza ten drugi, o który Pan pyta, używany jest na wiele sposobów. Między innymi mówimy o żołnierzach, którzy padli w walce, i o zwierzętach padłych z wyczerpania, a z drugiej strony – o rekordach, które padły na zawodach sportowych. Między wskazanymi znaczeniami słowa paść nie ma symetrii, tzn. rekord, który padł, jest czym innym, niż wcześniejszy rekord, który został pobity.
Następne niepokojące Pana zwroty są, podobnie jak poprzedni, całkowicie poprawne, spotykane w tekstach i notowane w słownikach, np. „Rekordowa wygrana padła w zeszłym tygodniu”, „Takie dostałem polecenie – padła odpowiedź”.
Zwrot dać komuś radę może być rozumiany dwojako, por. „Dam ci dobrą radę” i „Przeciwnik był zbyt silny, nie dałem mu rady”. Proszę zwrócić uwagę, że dwuznaczny jest też czasownik poradzić: możemy poradzić coś komuś (czyli doradzić mu), ale zdarza się też, że nie możemy nic na coś poradzić (czyli zaradzić czemuś lub dać sobie rady z czymś).
Najczęstsze słowa są zarazem najbardziej wieloznaczne, przy czym ich liczne użycia bywają mniej lub bardziej sfrazeologizowane, tak iż nie można ich rozumieć dosłownie.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego