polszczenie x-a
o Cezeksie i Linuksie już było, mnie zastanawia jednak, co począć z iksem stojącym w środku lub na początku słowa, np. czy „Kupiłem Xboksa”, czy może „Kupiłem Iksboksa”? O ile tutaj można sobie poradzić, dodając słowo konsolę, to co począć z nazwą X (tryb graficzny pod uniksami). Jak zapiszemy „Uruchomiłem serwer /iksów/”, „Uruchomiłem /iksy/”, „/Iksom/ coś się nie podoba”?
Byłbym niezmiernie wdzięczny za rozstrzygnięcie, jak odmieniać tego typu słowa.
11.01.2009
11.01.2009
Szanowni Eksperci, o Cezeksie i Linuksie już było, mnie zastanawia jednak, co począć z iksem stojącym w środku lub na początku słowa, np. czy „Kupiłem Xboksa”, czy może „Kupiłem Iksboksa”? O ile tutaj można sobie poradzić, dodając słowo konsolę, to co począć z nazwą X (tryb graficzny pod uniksami). Jak zapiszemy „Uruchomiłem serwer /iksów/”, „Uruchomiłem /iksy/”, „/Iksom/ coś się nie podoba”?
Byłbym niezmiernie wdzięczny za rozstrzygnięcie, jak odmieniać tego typu słowa.
Zamiana litery x na ks w zakończeniu tematu fleksyjnego przed niezerową końcówką początkowo dotyczyła tylko miejscownika (i równokształtnego wołacza), później dopiero została rozszerzona na pozostałe przypadki. Wystarczy pod tym kątem porównać obecny słownik poprawnej polszczyzny PWN (pod red. A. Markowskiego) z poprzednim (pod red. W. Doroszewskiego): ten nowszy podaje Pax, Paksu, w poprzednim było natomiast Pax, Paxu. Tylko w miejscowniku słowniki te są zgodne, gdyż podają formę Paksie.
Zgodnie z obecną pisownią mamy więc Pax, ale Paksu i Paksie; mamy Linux, ale Linuksa i Linuksie. Nie powiem, żeby mnie ta nowa pisownia cieszyła. Utrudnia ona identyfikację nazwy własnej, a ponieważ zwykle chodzi tu o nazwę firmy lub towaru – działa wbrew interesom właścicieli odnośnych nazw.
Na szczęście rzecz ciągle dotyczy tylko pozycji przed niezerową końcówką, nic nam nie każe więc zamieniać Xboksa na Iksboksa ani, dajmy na to, promieni X na promienie iks. Co więcej, w skrótowcach, do których końcówki są dołączane za pomocą dywizu, nawet zamykające temat fleksyjny X pozostaje bez zmian w przypadkach zależnych, nie wyłaczając miejscownika, por. Pax, Paksu, Paksie, ale PAX, PAX-u, PAX-ie. Tak samo np. HORTEX-u i HORTEX-ie.
Jak widzimy, w pewnym zakresie polska pisownia lepiej chroni integralność nazw zapisanych wersalikami niż takich, w których tylko pierwsza litera jest wielka. Pod innymi względami jednak nie jest wcale dla nazw wersalikowych łaskawa, np. każe pisać IKE-i, IKE-ę, co firma ta – moim zdaniem całkiem rozsądnie – ignoruje, pozostawiając swoją nazwę zawsze w postaci nieodmienionej.
Zgodnie z obecną pisownią mamy więc Pax, ale Paksu i Paksie; mamy Linux, ale Linuksa i Linuksie. Nie powiem, żeby mnie ta nowa pisownia cieszyła. Utrudnia ona identyfikację nazwy własnej, a ponieważ zwykle chodzi tu o nazwę firmy lub towaru – działa wbrew interesom właścicieli odnośnych nazw.
Na szczęście rzecz ciągle dotyczy tylko pozycji przed niezerową końcówką, nic nam nie każe więc zamieniać Xboksa na Iksboksa ani, dajmy na to, promieni X na promienie iks. Co więcej, w skrótowcach, do których końcówki są dołączane za pomocą dywizu, nawet zamykające temat fleksyjny X pozostaje bez zmian w przypadkach zależnych, nie wyłaczając miejscownika, por. Pax, Paksu, Paksie, ale PAX, PAX-u, PAX-ie. Tak samo np. HORTEX-u i HORTEX-ie.
Jak widzimy, w pewnym zakresie polska pisownia lepiej chroni integralność nazw zapisanych wersalikami niż takich, w których tylko pierwsza litera jest wielka. Pod innymi względami jednak nie jest wcale dla nazw wersalikowych łaskawa, np. każe pisać IKE-i, IKE-ę, co firma ta – moim zdaniem całkiem rozsądnie – ignoruje, pozostawiając swoją nazwę zawsze w postaci nieodmienionej.
Mirosław Bańko, PWN
