pomagać do czegoś?
28.11.2013
28.11.2013
Zauważyłam ostatnio w art. 291 i 292 Kodeksu karnego wyrażenie pomagać do i zaczęłam się zastanawiać, czy takie połączenie jest poprawne. Po wyszukiwaniu w korpusie (wersja demonstracyjna) znalazłam te wyrazy w takim samym znaczeniu również w art. 122 Kodeksu wykroczeń, w reszcie wyników były one użyte w innym sensie (np. pomagać do końca). Skąd w tekstach prawnych taka konstrukcja, której nie używa się (czy na pewno?) w języku ogólnym, i czy jest ona poprawna?Kiedy czytam w Kodeksie karnym: „Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia…”, to mam wrażenie, że natrafiłem na konstrukcję prawniczą, środowiskową, której w ogólnej polszczyźnie odpowiadałoby zdanie: „Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga w jej zbyciu…”. W NKJP są jednak inne przykłady zastosowania składni pomagać do czego, por. „A spełniać rozkazy, pomagać do zwycięstwa, wysługiwać się jak pudel pruskiemu kajzerowi, słać mu drogę do tryumfu – tego nie mógł wymóc na sobie” (Stefan Żeromski, Wiatr od morza) i nowszy: „To żadna sztuka zbawić się tam, gdzie wszystko pomaga do zbawienia” (Józef Tischner, W krainie schorowanej wyobraźni). Wśród niewielu cytatów zwracają uwagę stosunkowo liczne wyimki ze starych tekstów: obok Żeromskiego – Reymont, Gąsiorowski, Makuszyński. Nasuwa się więc przypuszczenie, że pomagać do czegoś to stara konstrukcja składniowa, która ustąpiła miejsca konstrukcji pomagać w czymś, nie znikła jednak całkowicie, czego dowodem jej obecność w aktach prawnych. Zapewne akty te są w jakimś zakresie oparte na kodeksach przedwojennych, więc mogły przejąć przedwojenną składnię (szczegół ten pozostaje do sprawdzenia).
Zajrzałem do przedwojennego Słownika ortoepicznego Szobera i widzę, że w haśle pomóc w dziale Składnia autor zanotował: „1) P. komu = dać komu pomoc, 2) P. w czym = dać pomoc w jakiejś dziedzinie, 3) P. do czego = ułatwić przygotowanie do czego, 4) P. na co = dać środek zaradczy na co”. Różnica znaczeniowa między schematem 2 a 3 nie rysuje się dziś wyraźnie, nie jestem pewien, czy od początku schematy te nie były wariantywnymi sposobami wyrażania tej samej treści. Dość, że zdanie z Sienkiewicza: „Pomogliście mu do ucieczki”, którym Szober zilustrował schemat 3, dziś napisalibyśmy inaczej: „Pomogliście mu w ucieczce”.
Współczesne słowniki pokazują, że pomagać można komuś w czymś lub przy czymś, nie do czegoś.
Zajrzałem do przedwojennego Słownika ortoepicznego Szobera i widzę, że w haśle pomóc w dziale Składnia autor zanotował: „1) P. komu = dać komu pomoc, 2) P. w czym = dać pomoc w jakiejś dziedzinie, 3) P. do czego = ułatwić przygotowanie do czego, 4) P. na co = dać środek zaradczy na co”. Różnica znaczeniowa między schematem 2 a 3 nie rysuje się dziś wyraźnie, nie jestem pewien, czy od początku schematy te nie były wariantywnymi sposobami wyrażania tej samej treści. Dość, że zdanie z Sienkiewicza: „Pomogliście mu do ucieczki”, którym Szober zilustrował schemat 3, dziś napisalibyśmy inaczej: „Pomogliście mu w ucieczce”.
Współczesne słowniki pokazują, że pomagać można komuś w czymś lub przy czymś, nie do czegoś.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski