pomagać do czegoś?

pomagać do czegoś?
28.11.2013
28.11.2013
Zauważyłam ostatnio w art. 291 i 292 Kodeksu karnego wyrażenie pomagać do i zaczęłam się zastanawiać, czy takie połączenie jest poprawne. Po wyszukiwaniu w korpusie (wersja demonstracyjna) znalazłam te wyrazy w takim samym znaczeniu również w art. 122 Kodeksu wykroczeń, w reszcie wyników były one użyte w innym sensie (np. pomagać do końca). Skąd w tekstach prawnych taka konstrukcja, której nie używa się (czy na pewno?) w języku ogólnym, i czy jest ona poprawna?
Kiedy czytam w Kodeksie karnym: „Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia…”, to mam wrażenie, że natrafiłem na konstrukcję prawniczą, środowiskową, której w ogólnej polszczyźnie odpowiadałoby zdanie: „Kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga w jej zbyciu…”. W NKJP są jednak inne przykłady zastosowania składni pomagać do czego, por. „A spełniać rozkazy, pomagać do zwycięstwa, wysługiwać się jak pudel pruskiemu kajzerowi, słać mu drogę do tryumfu – tego nie mógł wymóc na sobie” (Stefan Żeromski, Wiatr od morza) i nowszy: „To żadna sztuka zbawić się tam, gdzie wszystko pomaga do zbawienia” (Józef Tischner, W krainie schorowanej wyobraźni). Wśród niewielu cytatów zwracają uwagę stosunkowo liczne wyimki ze starych tekstów: obok Żeromskiego – Reymont, Gąsiorowski, Makuszyński. Nasuwa się więc przypuszczenie, że pomagać do czegoś to stara konstrukcja składniowa, która ustąpiła miejsca konstrukcji pomagać w czymś, nie znikła jednak całkowicie, czego dowodem jej obecność w aktach prawnych. Zapewne akty te są w jakimś zakresie oparte na kodeksach przedwojennych, więc mogły przejąć przedwojenną składnię (szczegół ten pozostaje do sprawdzenia).
Zajrzałem do przedwojennego Słownika ortoepicznego Szobera i widzę, że w haśle pomóc w dziale Składnia autor zanotował: „1) P. komu = dać komu pomoc, 2) P. w czym = dać pomoc w jakiejś dziedzinie, 3) P. do czego = ułatwić przygotowanie do czego, 4) P. na co = dać środek zaradczy na co”. Różnica znaczeniowa między schematem 2 a 3 nie rysuje się dziś wyraźnie, nie jestem pewien, czy od początku schematy te nie były wariantywnymi sposobami wyrażania tej samej treści. Dość, że zdanie z Sienkiewicza: „Pomogliście mu do ucieczki”, którym Szober zilustrował schemat 3, dziś napisalibyśmy inaczej: „Pomogliście mu w ucieczce”.
Współczesne słowniki pokazują, że pomagać można komuś w czymś lub przy czymś, nie do czegoś.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego