postrzegać a spostrzegać

postrzegać a spostrzegać

5.05.2023
5.05.2023

Często spotykam się z myleniem "postrzegania" ze "spostrzeganiem", czyli używaniem czasownika "spostrzegać" w znaczeniu "rozumieć jako...", "odbierać jako...", "konotować", "postrzegać". Zamienne używanie "postrzegać" i "spostrzegać" wydaje mi się błędne - a może błędne jest moje przekonanie na ten temat?

Przykładowe zdania, gdzie zastąpiłabym "spostrzeganie" "postrzeganiem":

"Alkoholizm zaczął być spostrzegany jako choroba niezawiniona". "Wyniki badań poświęconych spostrzeganiu własnego ciała przez osoby z nadmierną masą ciała są niejednoznaczne".

Będę wdzięczna za rozstrzygnięcie.

Rzeczywiście, oba przywołane w pytaniu wypowiedzenia wymagają formy opartej na czasowniku postrzegać w znaczeniu ‘oceniać coś lub kogoś w określony sposób’:

  • Alkoholizm zaczął być postrzegany jako choroba niezawiniona.
  • Wyniki badań poświęconych postrzeganiu własnego ciała przez osoby z nadmierną masą ciała są niejednoznaczne.

Nie jest jednak do końca tak, że czasownik spostrzegać oznacza wyłącznie funkcję zmysłową ludzkiego ciała polegającą na widzeniu kogoś lub czegoś i zwracaniu na to uwagi, tak jak w poniższych zdaniach:

  • Natychmiast wyciągnąłem rękę, spostrzegając, jak strasznie ona mi drży.
  • Niektóre zwierzęta zdolne są spostrzegać rzeczy zdumiewająco drobne, uchodzące oczom człowieka.
  • Spostrzegam, że całe podwórko jest białe.
  • Spostrzegł nową książkę na wystawie.
  • Spostrzegła w tłumie znajomą.

Czasownik spostrzegać może również odnosić się do działań intelektualnych człowieka, polegających na tym, że ktoś zdaje sobie z czegoś sprawę, por. np.

  • Ochłonąwszy z gniewu, spostrzega, że to, co powiedział, nie odpowiada prawdzie, ale odwołać już trudno i brnie dalej w kłamstwie.
  • Rozmawiając ze swoimi uczniami, którzy pokończyli naukę, spostrzegam, jak wielka jest rola nauczyciela.
  • Spostrzegał zachodzące zmiany.
  • Spostrzegła, że zrobiła mu przykrość.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego