przecinek a imiesłowy przymiotnikowe
1) Basia miała na sobie tylko jego białą koszulę ledwie zakrywającą jej pośladki.
2) Nie musiała czekać długo, bo kilka minut po dziesiątej otworzyły się drzwi prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego.
2.09.2009
2.09.2009
Mam przed sobą dwa zdania i kompletnie nie wiem, czy można tu cokolwiek uznać za imiesłów przymiotnikowy, a zatem wydzielić przecinkami. Będę bardzo wdzięczny za pomoc i wytłumaczenie mi, kiedy daną część zdania uznajemy za imiesłów przymiotnikowy, a kiedy jest to zwykły przymiotnik. 1) Basia miała na sobie tylko jego białą koszulę ledwie zakrywającą jej pośladki.
2) Nie musiała czekać długo, bo kilka minut po dziesiątej otworzyły się drzwi prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego.
Rozróżnienie między przymiotnikiem a imiesłowem przymiotnikowym nie przybliży nas do odpowiedzi. W obu wypadkach bowiem zasada interpunkcji jest wspólna: oddzielamy przecinkiem rozwinięty przymiotnik lub imiesłów przymiotnikowy, jeśli przekazuje on treść uzupełniającą, niekonieczną do identyfikacji tego, co wskazywane jest określanym przez nie rzeczownikiem. Porównajmy:
1. „Lubię książki podróżnicze”, „Lubię książki opisujące podróże” – w drugim zdaniu rozwinięty imiesłów przymiotnikowy obywa się bez przecinka, ponieważ chodzi tu nie o książki w ogóle, lecz tylko te, które określa imiesłów.
2. „Lubię wszystkie książki, podróżnicze i przygodowe, romanse i kryminały”, „Lubię wszystkie książki, opisujące podróże i przygody, miłości i zabójstwa” – w obu zdaniach przecinek wskazuje, że wyrazy następujące po nim nie zawężają zakresu frazy wszystkie książki (proszę zwrócić uwagę, że usunięcie przecinka zmieniłoby sens przytoczonych zdań).
Powyższe przykłady nie wyczerpują zagadnienia. Można zauważyć np., że w dwóch ostatnich zdaniach zamiast pierwszego przecinka można by użyć myślnika. Warto też zajrzeć do porady dr. Adama Wolańskiego o nagłówku takim jak nagłówek niniejszej odpowiedzi.
Przejdę jednak do przykładów z pytania. W zdaniu „Basia miała na sobie tylko jego białą koszulę ledwie zakrywającą jej pośladki” mowa o dokładnie jednej koszuli, którą dana osoba miała na sobie. Którą dokładnie z „jego” koszul włożyła, nie wiemy, ale nie jest to istotne i zresztą trudno byłoby słowa ledwie zakrywającą jej pośladki uznać za służące do wyodrębnienia akurat jednej koszuli z całego zasobu „jego” koszul. Nasuwa się zatem wniosek, że słowa te nie służą wyodrębnieniu desygnatu (koszuli), lecz jedynie przekazują dodatkową informację i że lepiej by było poprzedzić je przecinkiem.
Inaczej jest w drugim Pana przykładzie: „Nie musiała czekać długo, bo kilka minut po dziesiątej otworzyły się drzwi prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego”. Gdyby rozwinięty imiesłów przymiotnikowy, tzn. prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego, poprzedzić przecinkiem, to rozumielibyśmy, że otworzyły się te drzwi, o których czytelnikowi dobrze wiadomo (np. dlatego, że już wcześniej były przedmiotem uwagi), a więc że słowa następujące po rzeczowniku drzwi nie służą ich identyfikacji. Sytuacja taka, choć teoretycznie możliwa, wydaje się dziwna. Brak przecinka w cytowanym przykładzie wskazuje zaś, że bez słów prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego czytelnik nie wiedziałby, o które drzwi chodzi.
1. „Lubię książki podróżnicze”, „Lubię książki opisujące podróże” – w drugim zdaniu rozwinięty imiesłów przymiotnikowy obywa się bez przecinka, ponieważ chodzi tu nie o książki w ogóle, lecz tylko te, które określa imiesłów.
2. „Lubię wszystkie książki, podróżnicze i przygodowe, romanse i kryminały”, „Lubię wszystkie książki, opisujące podróże i przygody, miłości i zabójstwa” – w obu zdaniach przecinek wskazuje, że wyrazy następujące po nim nie zawężają zakresu frazy wszystkie książki (proszę zwrócić uwagę, że usunięcie przecinka zmieniłoby sens przytoczonych zdań).
Powyższe przykłady nie wyczerpują zagadnienia. Można zauważyć np., że w dwóch ostatnich zdaniach zamiast pierwszego przecinka można by użyć myślnika. Warto też zajrzeć do porady dr. Adama Wolańskiego o nagłówku takim jak nagłówek niniejszej odpowiedzi.
Przejdę jednak do przykładów z pytania. W zdaniu „Basia miała na sobie tylko jego białą koszulę ledwie zakrywającą jej pośladki” mowa o dokładnie jednej koszuli, którą dana osoba miała na sobie. Którą dokładnie z „jego” koszul włożyła, nie wiemy, ale nie jest to istotne i zresztą trudno byłoby słowa ledwie zakrywającą jej pośladki uznać za służące do wyodrębnienia akurat jednej koszuli z całego zasobu „jego” koszul. Nasuwa się zatem wniosek, że słowa te nie służą wyodrębnieniu desygnatu (koszuli), lecz jedynie przekazują dodatkową informację i że lepiej by było poprzedzić je przecinkiem.
Inaczej jest w drugim Pana przykładzie: „Nie musiała czekać długo, bo kilka minut po dziesiątej otworzyły się drzwi prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego”. Gdyby rozwinięty imiesłów przymiotnikowy, tzn. prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego, poprzedzić przecinkiem, to rozumielibyśmy, że otworzyły się te drzwi, o których czytelnikowi dobrze wiadomo (np. dlatego, że już wcześniej były przedmiotem uwagi), a więc że słowa następujące po rzeczowniku drzwi nie służą ich identyfikacji. Sytuacja taka, choć teoretycznie możliwa, wydaje się dziwna. Brak przecinka w cytowanym przykładzie wskazuje zaś, że bez słów prowadzące z korytarza do pokoju przechodniego czytelnik nie wiedziałby, o które drzwi chodzi.
Mirosław Bańko, PWN
