przelać się – przelewać się
Szanowni Państwo,
w słowniku na stronie, pod hasłem „przelać się — przelewać się”, oprócz znaczeń dotyczących cieczy, jedno dotyczy naczynia, a brzmi: «zostać nadmiernie wypełnionym płynem». Domyślam się, że odnosi się ono na przykład do takiego użycia: "[naczynie] przelewa się". Chciałbym zapytać, jak poprawnie do tej konstrukcji dodać dopełnienie? Naczynie przelewa się...:
– wodą
– od wody
– z wody
Które z nich jest/są poprawne bądź czy jest jakieś inne?
Dodam, że naturalnie zdaję sobie sprawę o możliwości rozwinięcia wspomnianej konstrukcji (tudzież uzupełnienia jej o docelowe dopełnienie) w ten sposób: "naczynie wody przelewa się" / "naczynie z wodą przelewa się".
Przelać się – przelewać się w znaczeniu: ‘zostać (być) nadmiernie wypełnionym płynem, tak, że aż się wylewa’ jest czasownikiem nieprzechodnim (nie może mieć dopełnienia bliższego) inakuzatywnym (niebiernikowym). Podmiot przy orzeczeniu wyrażonym czasownikiem inakuzatywnym jest semantycznie zbliżony do dopełnienia bliższego czasownika przechodniego lub do podmiotu w stronie biernej. Nie jest semantycznym agensem (wykonawcą czynności), tzn. nie odpowiada bezpośrednio za czynność wyrażoną tym czasownikiem. Zdania tego rodzaju są pozbawione dopełnienia, por. np.
- Beczka się przelała.
- Dom spłonął.
- Lód się stopił.
- Okno się stłukło.
Konstrukcje, które będą odwoływać się z jednej strony do naczynia, z drugiej zaś do wypełniającego go płynu, wymagają użycia czasownika przelać się – przelewać się w znaczeniu ‘ciecz wydostała się (wydostaje się) z naczynia na skutek występowania w nim w ilości większej niż jego pojemność’. Czasownik ten ma wówczas następujący schemat składniowy: {rzecz. nieżywotny (określenie cieczy) + przelać się – przelewać się + z czego || przez co (określenie naczynia)}, por. np.
- Woda przelewała się z czajnika.
- Trochę herbaty przelało się ze szklanki na spodek.
- Woda przelewała się już przez brzegi wanny.
