przez siebie, przez niego

przez siebie, przez niego
17.11.2004
17.11.2004
Znalazłem zdanie: „Użytkownik (…) przemieszcza się po stronach programu w wybranej przez niego kolejności”. Czy nie powinno się użyć tu zaimka siebie? Zajrzałem do NSPP. Nie daje on jednoznacznej odpowiedzi. Znalazłem tam dwa przykłady: „Oskarżony przedstawił kłamliwą, wygodną dla siebie (nie: dla niego) wersję wydarzeń”, „Usłyszał bardzo pochlebną dla siebie (lub: dla niego) opinię”.
Autorzy podają różne rozwiązania. Czy cytowane zdanie jest poprawne? Czy reguły proponowane przez słownik są spójne?
Zaimek on (dopełniaczowa forma niego występuje po przyimkach) nazywa osobę nie uczestniczącą w akcie komunikacji. Z kolei zaimek się oznacza, że wykonawca czynności sam jej podlega. W związku z tym, że znaczenie tych zaimków nie jest identyczne, ich użycie może służyć do wyrażenia nieco różnej treści, np. zdanie „Użytkownik przemieszcza się po stronach programu w wybranej przez niego kolejności” ujmuje zdarzenie, nie podkreślając udziału wykonawcy czynności. Konstrukcja „Użytkownik przemieszcza się po stronach programu w wybranej przez siebie kolejności” akcentuje fakt dokonywania wyboru przez podmiot. Są to jednak różnice dość subtelne, nie sądzę więc, żeby większość piszących miała do nich przykładać wagę – w praktyce w takich wypadkach oba zaimki występują często zamiennie.
Z powyższych powodów nie uznałbym też zdania „Oskarżony przedstawił kłamliwą, wygodną dla niego wersję wydarzeń” za niepoprawne. Moim zdaniem przedstawia ono opisywany fakt w innej perspektywie niż zdanie z wyrażeniem dla siebie.
Trudno tu mówić o niespójności zasad, problemem jest raczej ich hierarchia, słownik preferuje kryteria gramatyczne, moim zdaniem lepiej stosować tu kryteria znaczeniowe.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego