przez siebie, przez niego
Autorzy podają różne rozwiązania. Czy cytowane zdanie jest poprawne? Czy reguły proponowane przez słownik są spójne?
17.11.2004
17.11.2004
Znalazłem zdanie: „Użytkownik (…) przemieszcza się po stronach programu w wybranej przez niego kolejności”. Czy nie powinno się użyć tu zaimka siebie? Zajrzałem do NSPP. Nie daje on jednoznacznej odpowiedzi. Znalazłem tam dwa przykłady: „Oskarżony przedstawił kłamliwą, wygodną dla siebie (nie: dla niego) wersję wydarzeń”, „Usłyszał bardzo pochlebną dla siebie (lub: dla niego) opinię”.Autorzy podają różne rozwiązania. Czy cytowane zdanie jest poprawne? Czy reguły proponowane przez słownik są spójne?
Zaimek on (dopełniaczowa forma niego występuje po przyimkach) nazywa osobę nie uczestniczącą w akcie komunikacji. Z kolei zaimek się oznacza, że wykonawca czynności sam jej podlega. W związku z tym, że znaczenie tych zaimków nie jest identyczne, ich użycie może służyć do wyrażenia nieco różnej treści, np. zdanie „Użytkownik przemieszcza się po stronach programu w wybranej przez niego kolejności” ujmuje zdarzenie, nie podkreślając udziału wykonawcy czynności. Konstrukcja „Użytkownik przemieszcza się po stronach programu w wybranej przez siebie kolejności” akcentuje fakt dokonywania wyboru przez podmiot. Są to jednak różnice dość subtelne, nie sądzę więc, żeby większość piszących miała do nich przykładać wagę – w praktyce w takich wypadkach oba zaimki występują często zamiennie.
Z powyższych powodów nie uznałbym też zdania „Oskarżony przedstawił kłamliwą, wygodną dla niego wersję wydarzeń” za niepoprawne. Moim zdaniem przedstawia ono opisywany fakt w innej perspektywie niż zdanie z wyrażeniem dla siebie.
Trudno tu mówić o niespójności zasad, problemem jest raczej ich hierarchia, słownik preferuje kryteria gramatyczne, moim zdaniem lepiej stosować tu kryteria znaczeniowe.
Z powyższych powodów nie uznałbym też zdania „Oskarżony przedstawił kłamliwą, wygodną dla niego wersję wydarzeń” za niepoprawne. Moim zdaniem przedstawia ono opisywany fakt w innej perspektywie niż zdanie z wyrażeniem dla siebie.
Trudno tu mówić o niespójności zasad, problemem jest raczej ich hierarchia, słownik preferuje kryteria gramatyczne, moim zdaniem lepiej stosować tu kryteria znaczeniowe.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski