przyczynowe temu

przyczynowe temu
9.04.2010
9.04.2010
Dzień dobry,
jedna z moich koleżanek bardzo często używa zwrotu temu zamiast dlatego czy ponieważ (lub choćby nawet pospolitego bo). Przykładowo:
– Dlaczego nie odebrałaś telefonu?
– Temu, że byłam zajęta.

Chciałabym dowiedzieć się, czy jest to forma poprawna i nie powinna mnie razić, ponieważ na przykład nie używa się jej tylko w Warszawie (gdzie się wychowałam, koleżanka pochodzi z Białegostoku – mówi, że tam to powszechne), czy jednak błędna.
Temu występowało w staropolszczyźnie, wprowadzało – w połączeniu temu iże– zdania przyczynowe (dzisiaj na jego miejscu mielibyśmy ponieważ lub dlatego że) albo było w zdaniu nadrzędnym odpowiednikiem zdania celowego (dzisiaj: po to lub dlatego). Poświadczenia tego typu struktur są sporadyczne (Słownik staropolski, t. IX, s. 135). Słownik wileński (1861) i Słownik warszawski (w tomie z 1919 r.) odnotowują temu, ale podają przykład z wieku XVI. W gwarach interesujące nas temu zachowało się do tej pory i jest dość rozpowszechnione. Konstrukcje …, temu że… , …, temu bo… , …temu, aby (żeby)… – podobne jak w wiekach dawnych – zanotowano na Śląsku, w Małopolsce południowo-wschodniej, na Kresach południowo-wschodnich, na Podlasiu i na Suwalszczyźnie, np. „Un boji sie, temu ze nie zna’’ (pow. bialski); „A wsystkie przyśli, temu bo cas buł świątecny’’ (pow. suwalski); „Tymu my siedli, aby my zjedli’’ (Śląsk Cieszyński); „Jo tymu tak powiedziała, zeby wiedzioł, ze mi na niym zolezy’’ (pow. gorlicki). Składnia gwarowa wciąż czeka na opracowanie, informacje o rozpowszechnieniu pewnych konstrukcji są dla nas bardzo ciekawe. Warto by się również przyjrzeć ich funkcjonowaniu w mowie warstw wykształconych i zastanowić nad ich statusem.
Barbara Grabka, IJP PAN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego