przyjaciel jako rzeczownik odmieniający się nietypowo
Dzień dobry,
mam pytanie o odmianę rzeczownika przyjaciel w liczbie mnogiej. Czy nie można byłoby jako formę wariantywną dopuścić odmianę: przyjacieli, przyjacielom, przyjacielami, przyjacielach? Obecne formy, które uważa się za jedynie poprawne, są nieregularne i — moim zdaniem — pretensjonalne. Czy nie wystarczy dobra wola jezykoznawców, żeby uznać tę drugą odmianę za równie poprawną i tym samym ułatwić życie użytkownikom polszczyzny?
Wyraz przyjaciel jest jednym z kilkunastu obecnych we współczesnej polszczyźnie rzeczowników o tzw. nietypowej odmianie (por. też: oko, ucho, ręka, książę, hrabia, gajowy). Ta nietypowa odmiana jest umotywowana względami historycznojęzykowymi.
Rzeczownik przyjaciel ma w liczbie pojedynczej oraz w mianowniku liczby mnogiej temat przyjaciel-. Tymczasem w pozostałych przypadkach liczby mnogiej pojawia się temat oboczny: przyjaciół- : przyjacioł-, czyli: M. przyjaciel-e, ale: D. przyjaciół-⌀, C. przyjacioł-om, B. przyjaciół-⌀, N. przyjaciół-mi, Ms. (o) przyjacioł-ach. Ta nieregularna odmiana jest spowodowana – najogólniej rzecz ujmując – wyrównaniami analogicznymi do innych rzeczowników. Te innowacje zostały zapoczątkowane jeszcze w XVII w., najpierw w bierniku (por. przyjacioły tak, jak anioły), a po wykształceniu się kategorii męskoosobowości również w dopełniaczu. Następnie temat: przyjaciół- : przyjacioł- upowszechnił się w pozostałych przypadkach oprócz mianownika.
Do dopuszczenia – jako wariantywnej – odmiany typu: D. *przyjacieli, C. *przyjacielom, B. *przyjacieli, N. *przyjacielami, Ms. (o) *przyjacielach nie wystarczy dobra wola językoznawców zajmujących się poprawnością językową. Lingwiści normatywiści kodyfikują bowiem normę, a nie ją tworzą. W kwestii tego, czy dany element systemu językowego jest uznawany w danym czasie za wzorcowy, poprawny albo co najmniej dopuszczalny, decydują rodzimi użytkownicy polszczyzny. A ci nadal uważają, że formy fleksyjne typu: *przyjacielami (zamiast: przyjaciółmi), *pieniądzami (zamiast: pieniędzmi) czy *myszów (zamiast: myszy) pozostają poniżej poziomu normy użytkowej, czyli wśród elementów nienormatywnych. W pewnych typach tekstów i w określonych sytuacjach komunikacyjnych nie spotkamy takich form, ponieważ są one rażące dla wielu użytkowników polszczyzny.
Reasumując ten wywód, formy proponowane w pytaniu jako oboczne zdarzają się w uzusie (to fakt bezsprzeczny), ale dotychczas nie zyskały powszechnej aprobaty wśród rodzimych użytkowników języka. Dlatego też nie mogą wejść do normy językowej, nawet w jej wariancie potocznym.
