rakija – rakij czy rakiji?

rakija – rakij czy rakiji?
1.06.2006
1.06.2006
Czy słowa takie jak rakija, dungija i inne na -ija można odmieniać w dopełniaczu liczby mnogiej rakij, dungij itp.? Mam na myśli archaiczny czy podniosły sposób odmiany (racjaracyj, maniamanij). W SJP Szymczaka przy słowie galabija dla dopełniacza liczby mnogiej podane są oboczne zakończenia -bii (-bij).
U Szymczaka mamy też przy słowach wakacje, brawerie, torsje i ekonomie oboczne odmiany wakacyj, braweryj itp. Czy taka odmiana jest zasadna, skoro słowa te występują jedynie w liczbie mnogiej?
Dziękuję za odpowiedź, pozdrawiam.
Najpierw odpowiedź na drugie pytanie. Słownik poprawnej polszczyzny pod red. W. Doroszewskiego (z 1973 r.) podawał, że form typu lekcyj, armij używać można tylko dla wyróżnienia liczby mnogiej. Oznaczałoby to, że formy wyrazów mających wyłącznie liczbę mnogą (wakacyj, breweryj, nie braweryj, jak podano w pytaniu), choć formalnie poprawne, nie mają uzasadnienia funkcjonalnego.
Autorzy tego słownika próbowali podtrzymać użycie takich form dopełniacza liczby mnogiej, bo przemawiają za nimi względy funkcjonalne, ale te wysiłki nie przyniosły skutku. Najpewniej dlatego, że formy mianownika typu aluzyja, komedyja zanikły w języku ogólnopolskim już kilka wieków temu. Formy, o których mowa, są dziś wyraźnie nacechowane stylistycznie. W wyrazach zapożyczonych dawniej (głównie z łaciny) formy aluzyj, komedyj itp. odczuwamy jako archaiczne i książkowe.
Jeśli natomiast chodzi o inne podobnie zakończone wyrazy, np. dungija, galabija, rakija, rzecz przedstawia się inaczej. Przede wszystkim dlatego, że – jako nowsze zapożyczenia – nie są „historycznie obciążone”. Nie bez znaczenia jest i to, że wyrazy te wywodzą się z innego niż łacińskie źródła (odpowiednio: z perskiego, arabskiego i tureckiego). Szukając dla nich analogii, musielibyśmy raczej wskazać wyrazy aleja, szczeżuja, w których końcowe -ja występuje po samogłosce, a które mogą mieć dwie formy odmiany (tych alej a. alei, szczeżuj a. szczeżui). W związku z tym w dopełniaczu liczby mnogiej możemy tworzyć formy: dungij a. dungii, galabij a. galabii, rakij a. rakii.
Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego