reflektować
Z poważaniem,
Maria Jankowska
27.01.2010
27.01.2010
W polskich tekstach homiletycznych i rozważaniach religijnych można często spotkać słowo reflektować w znaczeniu: 'rozważać coś, podejmować refleksję nad czymś'. Słowniki rejestrują jedynie formy: reflektować się i reflektować na coś. Czy wspomniane wyżej „kaznodziejskie” zastosowanie tego czasownika można uznać za poprawne?Z poważaniem,
Maria Jankowska
We współczesnych słownikach jest reflektować na coś (tzn. mieć ochotę na coś) i reflektować się (tzn. wstrzymywać jakieś działanie, spostrzegłszy swój błąd). Słownik Doroszewskiego notuje też – i to na pierwszym miejscu – starsze znaczenie reflektować 'przywodzić kogoś do rozwagi', które ilustruje m.in. cytatem z Lalki: „Niechże się pani uspokoi!… – łagodnie reflektował ją Maruszewicz”. Znaczenie to jeszcze nie odeszło w niepamięć, można je znaleźć także u niektórych późniejszych autorów, np. Iwaszkiewicza, Newerlego, Wańkowicza.
Natomiast znaczenie, o które Pani pyta, w słowniku Doroszewskiego jest przytoczone z kwalifikatorem daw. (dawne) i zilustrowane tylko jednym, XIX-wiecznym cytatem. We współczesnych tekstach, zgromadzonych w Korpusie Języka Polskiego PWN, przykładów na nie w tekstach pisanych w ogóle nie znalazłem, a nieliczne przykłady z tekstów mówionych są niewiarygodne i niejednoznaczne. Trzeba jednak przyznać, że tekstów religijnych w korpusie PWN jest mało.
Z powyższego można wysnuć taki wniosek: reflektować w znaczeniu 'snuć refleksje' to czasownik we współczesnym języku ogólnym bardzo rzadki, nawiązujący do znaczenia, które dawniej było żywe. Ponieważ w języku Kościoła wiele jest językowych archaizmów, obecność interesującego Panią czasownika w języku kościelnym nie dziwi. Nie ma podstaw, aby uznać, że kościelne reflektować jest błędem językowym.
Natomiast znaczenie, o które Pani pyta, w słowniku Doroszewskiego jest przytoczone z kwalifikatorem daw. (dawne) i zilustrowane tylko jednym, XIX-wiecznym cytatem. We współczesnych tekstach, zgromadzonych w Korpusie Języka Polskiego PWN, przykładów na nie w tekstach pisanych w ogóle nie znalazłem, a nieliczne przykłady z tekstów mówionych są niewiarygodne i niejednoznaczne. Trzeba jednak przyznać, że tekstów religijnych w korpusie PWN jest mało.
Z powyższego można wysnuć taki wniosek: reflektować w znaczeniu 'snuć refleksje' to czasownik we współczesnym języku ogólnym bardzo rzadki, nawiązujący do znaczenia, które dawniej było żywe. Ponieważ w języku Kościoła wiele jest językowych archaizmów, obecność interesującego Panią czasownika w języku kościelnym nie dziwi. Nie ma podstaw, aby uznać, że kościelne reflektować jest błędem językowym.
Mirosław Bańko, PWN