regionalne dla

regionalne dla
3.12.2008
3.12.2008
Witam,
pochodzę z Suwałk, gdzie bardzo często mówi się słowo dla. Wyrażenie na przykład „Daj to Maćkowi” zastępowane jest przez „Daj to dla Maćka”. Chciałbym zapytać, czy można uznać to za regionalizm. Mieszkańcy owych okolic są poniekąd po takich zwyczajach językowych rozpoznawani.
Uprzejmie dziękuję za odpowiedź.
Konstrukcja składniowa, o którą Pan pyta, jest charakterystyczna dla gwar całego pogranicza wschodniego – od Suwałk po Zamość („Jak dla nich sie podobało!’’, Bilwinowo, pow. suwalski; „Ojciec dla mnie opowiadał’’, Budy, pow. hajnowski; „Zachciało sie dla niej’’, Horodyszcze, pow. bialski – Słownik gwar polskich, t. V, Kraków 1994–1998, s. 538).
Odpowiedzi na pytanie, czy jest to regionalizm, można by było udzielić po zbadaniu, czy konstrukcja ta spełnia odpowiednie kryteria (słownik regionalizmów do tej pory nie został opracowany). W polskiej literaturze językoznawczej funkcjonują różne, nieco odmienne od siebie definicje regionalizmu. We wszystkich jednak podkreśla się ograniczoność terytorium występowania regionalizmów, ich związek z podłożem dialektalnym, używanie przez ludzi wykształconych, szerszą funkcjonalność niż dialekty. Przytoczmy tu definicję Kwiryny Handke, która pokazuje rolę dialektów w kształtowaniu się polszczyzny regionalnej:
Regionalna polszczyzna, choć niekiedy utożsamiana z dialektalną, jest odmianą odrębną. Na jej specyficzne właściwości (regionalizmy) składają się różne elementy językowe, nie tylko dialektyzmy. Posługują się nią różne warstwy i środowiska społeczne – częściej w mowie, ale też i w piśmie, np. w listach. Jako zjawisko językowo-społeczne łączy się regionalna polszczyzna z szerszym pojmowaniem regionalności. Zasadnicze podobieństwo między polszczyzną regionalną i dialektalną sprowadza się do tego, że obie są określane przez czynnik geograficzny oraz że odmiany regionalne polszczyzny w dużym zakresie korzystają z zasobów dialektalnych. Polszczyzna regionalna wiąże się z kulturą materialną i duchową regionu, z jego historią, literaturą i folklorem. […] Regionalizmy (zwane dawniej prowincjonalizmami) to niektóre właściwości wymowy, rzadziej gramatyki, a przede wszystkim wyrazy i formy słowotwórcze, znaczenia i konstrukcje składniowe, właściwe codziennej mowie ludności nie mówiącej gwarą, w tym także warstw wykształconych określonego regionu. W zakres regionalizmów wchodzą elementy gwarowe z danego obszaru, następnie archaizmy, neologizmy, elementy obcojęzyczne i kolokwializmy (K. Handke, Terytorialne odmiany polszczyzny, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001, s. 216–217).
Barbara Grabka, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego