reżim
Dzień dobry, napotkałem słowo reżim, zacząłem szukać różnych definicji i wersji pochodzenia tego słowa, główna i chyba prawdziwa podaje, że pochodzi ono od włoskiego słowa régime. Mnie interesuje, dlaczego w języku polskim występuje forma tego słowa z „żi”, która brzmi jako niepoprawna gramatycznie i trudna do wymówienia. Wiem, że jest reżym, ale nie udało mi się go usłyszeć.
Przywołany w pytaniu rzeczownik został zapożyczony do polszczyzny z języka francuskiego, w którym jest zapisywany jako régime, a wymawiany – [režim]. W polszczyźnie wyraz ten ma oboczną pisownię i wymowę – reżym [režym] albo reżim [režim]. Oboczność ta wynika z fonologicznego status samogłoski /y/ w polszczyźnie. Status ów był zasadniczo uwarunkowany czasowo. Do okresu międzywojennego włącznie obce /i/ przejmowano jako /y/, por. np. brydż (← ang. bridge), dykcja (← łac. dictio), gramatyka (← łac. grammatica). Rygorystycznie przestrzegano bowiem reguły mówiącej, że /i/ może występować wyłącznie po fonologicznie miękkiej spółgłosce, a po twardej może pojawić się tylko /y/. W powojennych zapożyczeniach z języków obcych zasadniczo nie dochodzi już do wymiany /i/ na /y/ po większości spółgłosek w trakcie adaptacji fonologicznej wyrazu, por. np. cif, dżihad, dżinsy, silan, tiramisu. Zapożyczenia, które przenikały do polszczyzny w okresie „przejściowym”, mają oboczną pisownię i wymowę, por. – oprócz omawianego tu wyrazu reżim/reżym – także formy riksza/ ryksza czy triumf/ tryumf.
