rodzaj gramatyczny nazw samochodów

rodzaj gramatyczny nazw samochodów
19.11.2007
19.11.2007
Jakiego rodzaju jest renault? Słownik ortograficzny podaje „ndm a. renaulta”, co sugeruje rodzaj męski, jednak na billboardach jest nowe renault. A co z samochodami innych marek: to suzuki (subaru, mitsubishi, porsche, iveco, volvo, bugatti, daewoo, hyundai, peugeot) czy ten suzuki (itd.)?
Na rodzaj gramatyczny rzeczownika wpływa przede wszystkim jego budowa (przy czym wymowa ma tu pierwszeństwo przed pisownią), w drugiej kolejności zaś przynależność do nadrzędnej kategorii nazw. Gin jest więc rodzaju męskiego, gdyż większość rzeczowników zakończonych spółgłoską ma ten rodzaj, whisky ma rodzaj żeński, gdyż terminem nadrzędnym dla niej jest wódka, a bordo jest nijakie zarówno ze względu na swoją budowę (zakończenie akcentowaną samogłoską [o]), jak i przynależność do nadrzędnej kategorii wino. W wypadku nazw odimiennych o rodzaju gramatycznym i odmianie może dodatkowo współdecydować czynnik genetyczny, w danym wypadku męskie nazwisko konstruktora.
O tym, jaki jest rodzaj gramatyczny nazw wymienionych w pytaniu, można wnioskować na podstawie ich użycia na stronach internetowych. Porównanie wyników wyszukiwania dla fraz typu „nowy renault” i „nowe renault” pokazuje, że większość wymienionych w pytaniu nazw ma rodzaj alternatywny, nijaki lub męski (ściślej męskożywotny, co widać po formach biernika równobrzmiącego z dopełniaczem). Tylko volvo i bugatti należą do nazw wyłącznie nijakich (nieliczne przykłady ich użycia w rodzaju męskim można uznać za wyjątki od reguły). Natomiast peugeot występuje niemal wyłącznie w rodzaju męskim, co dziwi tym bardziej, że renault ma rodzaj oboczny, męsko-nijaki, a obie nazwy pochodzą od nazwisk.
Przy okazji warto zwrócić uwagę na odmianę nazwy porsche. W słownikach podaje się dopełniacz porschego, zgodny z niemiecką wymową [porsze] i analogiczny do nazwisk Lindego, Rilkego itp. O wiele częściej jednak spotykałem się dotąd z odmianą porsche'a, opartą na wymowie francuskiej lub angielskiej. Myślę, że obie należałoby akceptować.
Mirosław Bańko, PWN
  1. 19.11.2007
    PS. Dziekuję czytelnikom, którzy zwrócili mi uwagę na przeoczenia i niejasności w poprzedniej wersji tej odpowiedzi.
    MB
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego