rudera
W SJP prof. Doroszewskiego widnieje hasło rudera jako plurale tantum, rzeczownik dawniej oznaczający gruzy. Jaka jest pełna odmiana tego wyrazu? Mam przede wszystkim wątpliwości co do dopełniacza, mianowicie czy powinien brzmieć on „(tych) ruder” czy „(tych) ruderów”; udało mi się znaleźć w „Wacława dziejach” Stefana Garczyńskiego fragment sugerujący drugi wariant („Prócz strachów, zwykłych samotności dzieci, / Pająka, dawnych ruderów strażnika, / Sowa czasami w gmach ten nocą wleci, / I słychać smutne krzyczenie puszczyka”), ale nie wiem, czy wyczerpuje to temat.
We współczesnej polszczyźnie rudera (w zn. ‘stary, zniszczony, zrujnowany, walący się budynek’) jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego. Odmienia się w licznie pojedynczej i mnogiej (por. np. C., Ms. ~rze; l.mn. D. ~er). Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego notuje – oprócz wspomnianej formy – także dawne znaczenie omawianego tu rzeczownika (te) rudera w znaczeniu ‘gruzy’ (z łac. rūdera ‘gruzy’, od łac. rūdus, -eris ‘drobno tłuczony kamień, gruz’). Forma ta nie miała liczby pojedynczej. W liczbie mnogiej odmieniała się następująco:
- M. rudera
- D. ruderów
- C. ruderom
- B. rudera
- N. ruderami
- Ms. (o) ruderach
- W. rudera
Por. też cytaty:
- Ekstra jestem kontenta z ruderów, jakie mi wybrałeś, i z tych, które mi obiecujesz. Od dawna nic mi nie sprawiło tyle przyjemności! Urna Scypiona i obelisk to arcypiękne rzeczy [Izabela z Flemingów Czartoryska w liście do syna Adama Jerzego, 1800].
- Nie widziałem w całym kraju pól lepiej uprawionych, ani piękniejszego inwentarza, ani porządniejszych zabudowań gospodarskich – a masz wiedzieć, że p. Modest objąwszy przed czterema laty majątek po stryju, zastał tylko same rudera, długi, charty i konie wierzchowe [Jan Lam, Humoreski, Lwów 1883].
