śrubstak

śrubstak
5.11.2002
5.11.2002
Jeden z bohaterów opowiadań Żeromskiego był „prezesem najweselszej pod księżycem konfraterni tzw. śrubstaków”. Co to znaczy? Co oznacza słowo śrubstak ogólnie i w tym kontekście? Dziękuję za odpowiedź.
Śrubstak (albo szrubstak, albo: szrubsztak) to słowo zapożyczone z języka niemieckiego i oznaczające imadło albo narzędzie do odkręcania śrub. Jest poświadczone w słowniku Lindego, warszawskim i Doroszewskiego. Konfraternia to tyle, co bractwo, grupa rówieśnicza, prawdopodobnie studencka, środowisko, z którego wywodził się bohater Rozdzióbią nas kruki, wrony Andrzej Borycki (pseudonim: Szymon Winrych).
W Dziennikach Żeromskiego są liczne świadectwa takiego społecznego życia studentów Warszawy, pracy w kółkach patriotycznych, samokształceniowych, wspólnych biesiad i dyskusji w gronie rówieśników. Niestety, nazwy tych kółek, choć przecież musiały istnieć, są w tych zapiskach nieobecne. Udział w jakichkolwiek stowarzyszeniach, nawet legalnych, wymagał bowiem od studentów uzyskania zgody u władz uczelni. Jest oczywiste, że nikt ze śrubstaków o taką zgodę się nie ubiegał, ryzykując tym samym relegowanie ze szkoły.
Swoje opowiadanie wydał Żeromski wiele lat później, kiedy podanie nazwy bractwa nie stanowiło już dla nikogo żadnego zagrożenia. Wyraz śrubstak Żeromski poprzedza jednak sygnałami stylizacji: skrótem tzw., rozstrzelonym drukiem. Uprzedza tym samym czytelnika, że słowo, po które sięgnął, ma wąski zasięg dialektalny lub środowiskowy i raczej nie będzie znane czytającemu.
Zaufanie do Żeromskiego podpowiada mi, że bractwo studenckie o takiej nazwie, liczące może kilkanaście osób i funkcjonujące zaledwie kilka lat, musiało istnieć w Warszawie w latach 80. XIX wieku. Ale znalezienie śladów po nim w pracach historyków życia społecznego i obyczaju może być bardzo trudne.
Katarzyna Sobolewska, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego