szczecińskie Żelechowo

szczecińskie Żelechowo
23.02.2011
23.02.2011
W szczecińskiej dzielnicy Północ znajduje się osiedle Żelechowa (często mylnie nazywane Żelechowo). Chciałbym się dowiedzieć, jak prawidłowo odmieniać tę nazwę. Mówimy o Żelechowie czy też o Żelechowej? W obiegu funkcjonują obie odmiany, przy czym druga chyba jest nieco popularniejsza.
Z góry dziękuję za rozstrzygnięcie.
Od kiedy jestem mieszkanką Szczecina (tj. od kilkudziesięciu lat), osiedle Żelechowa nazywane było Żelechowo, co jest uzasadnione pewnym wzorcem nazewniczym. Mamy bowiem w Szczecinie więcej dzielnic o nazwach zakończonych na -owo: Drzetowo, Grabowo, Bukowo, Krzekowo, Pilchowo, więc Żelechowo w naturalny sposób się z tą serią komponuje. Rodzaj nijaki nazwy nie stwarza problemów poprawnościowych. W moich szkolnych czasach mówiło się: „Jestem z Żelechowa’’, „Mieszkam na Żelechowie’’.
Historyczne zapisy potwierdzają jednak postać Żelechowa, będącą żeńską formą dzierżawczą prawdopodobnie od imienia Żelisław bądź Żelech, utworzoną za pomocą cząstki -owa (tak jak Janowa ‘żona Jana’ czy Maciejowa ‘ziemia Macieja’). Ta historyczna forma gramatyczna jest dziś częściej używana, choć budzi wątpliwości fleksyjne. Może bowiem odmieniać się jak przymiotnik: Żelechowa, Żelechowej, Żelechowej, Żelechową, Żelechową, o Żelechowej albo jak rzeczownik: Żelechowa, Żelechowy, Żelechowie, Żelechowę, Żelechową, o Żelechowie.
Zwykle o przyjęciu któregoś wzorca odmiany nazwy miejscowej decyduje lokalny zwyczaj językowy. Ale szczeciński zwyczaj jest rozchwiany. W praktyce używane są zarówno „odkurzone” historyczne formy przymiotnikowe: Żelechowa, Żelechowej, jak i zwyczajowe: Żelechowo, na Żelechowie.
Cóż więc radzić? Jeśli dziś popularniejsza jest przymiotnikowa postać nazwy, to trzeba ją ugruntowywać w językowym zwyczaju szczecinian i upowszechniać deklinację przymiotnikową: Żelechowa, Żelechowej, choć niewykluczone, że mimo naszych starań w miejscowniku zachowa się równorzędna forma rzeczownikowa: „Mieszkam na Żelechowie’’.
Ewa Kołodziejek, prof., Uniwersytet Szczeciński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego