tarnogórski, tarnogórzanin
Szanowni państwo,
jestem mieszkańcem Tarnowskich Gór, a więc tarnogórzaninem. Moje pytanie brzmi, dlaczego „tarnogórzaninem”, a nie „tarnowskogórzaninem” albo „tarnowsko górzaninem”? Podobnie sprawa wygląda z przymiotnikiem „tarnogórski”.
Pozdrawiam,
Jakub C.
W procesie tworzenia przymiotników odtoponimicznych stosunkowo często dochodzi do rozmaitych zmian morfonologicznych zachodzących w podstawach oraz innych zabiegów adaptacyjnych i różnego typu uproszczeń, por. np. Chabówka – chabowski (a nie: *chabówkowski), Lublin – lubelski (a nie: *lubliński), Olesno – oleski (a nie: *olesnowski). Nierzadkim zjawiskiem jest dezintegracja podstaw, w których pominięte bywają w strukturze derywatu morfemy lub z synchronicznego punktu widzenia cząstki quasi-morfemiczne. Z takim zjawiskiem mamy właśnie do czynienia w wypadku przymiotnika tarnogórski, który jest wyrazem złożonym z formantem nieciągłym interfiksalno-sufiksalnym (-o- oraz sufiks uwarunkowany wygłosem członu rzeczownikowego): Tarn(owskie) + -o- + Gór(y) + -ski.
Należy zaznaczyć, że we współczesnej polszczyźnie forma tarnogórski oraz utworzona od niego nazwa mieszkańca tarnogórzanin są jedynymi aprobowanymi, podczas gdy jeszcze przed wojną była w powszechnym użyciu forma niezdezintegrowana tarnowskogórski, która – na prawach cytatu – pojawia się także w piśmiennictwie powojennym, por. np.
- Z czasem liczba powiatów uległa zwiększeniu (powiat rybnicki, kluczborski, katowicki, tarnowskogórski, zabrzański, blachowiański i zawierciański).
- Tarnowskogórski pastor Pohl wspomina w kazaniu wygłoszonym z okazji otwarcia kopalni o przybyłych tu w 16. wieku górnikach z Saksonii, Harzu i Mansfeldu.
- Prowincja Górny Śląsk. A. Rejencja katowicka: będziński, bielski, bytomski miejski, bytomsko-tarnowskogórski, chrzanowski, cieszyński, gliwicki miejski, katowicki wiejski, katowicki miejski, chorzowski miejski, olkuski, pszczyński, rybnicki, sosnowiecki miejski, tarnogórski, toszkowsko-gliwicki, zabrski miejski, żywiecki.
- Powiat tarnowskogórski. 416. Stare Repty. W ogrodzie probostwa rośnie kilka starych lip o obw. do 4.00 m (4, 62).