tenże i tegoż w przypisach

tenże i tegoż w przypisach
23.03.2013
23.03.2013
Z porady http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=7860 wynika, że formy tegoż i tejże stosujemy po elemencie [w:], a tenże i taż – w pozycji inicjalnej opisu bibliograficznego. Czy w przypisach do jednego tekstu mogą więc wystąpić oba warianty naraz? Czy błędem byłoby przyjęcie jednego wariantu niezależnie od pozycji (tenże na początku i tenże po [w:] albo tegoż na początku i tegoż po [w:])?
Tradycyjnie przyjęło się używać zaimka tenże lub taż w pozycji inicjalnej przypisu bibliograficznego, a form tegoż lub tejże po przyimku [w:], który występuje między tytułem fragmentu niesamodzielnego wydawniczo (tomu, części, rozdziału itd.) a tytułem całego dzieła, por.
10J. Backman, Adverising and Competition, Englewood Cliffs 1990, s. 7.
11Tenże, What People Watch Away from Home, „Advertising Age”, March 29, 1993, s. 35.
23M. Głowiński, O intertekstualności [w:] tegoż, Poetyka i okolice, Warszawa 1992.
24M. R. Mayenowa, Struktura tekstu [w:] tejże, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław 2000.

Próba zmiany tej tradycji byłaby pogwałceniem zasady historycznej. Nie widać żadnego funkcjonalnego uzasadnienia dla takiej zmiany.
W całym zagadnieniu można byłoby jeszcze sięgnąć po argument formalno-gramatyczny i poniekąd znaczeniowy: określenia tenże ('ten sam') i taż ('ta sama') mają formę mianownikową, komunikują niejako 'ten sam autor/ta sama autorka co w przypisie poprzednim', natomiast przyimek w wymaga rzeczownika lub innego wyrazu w jego funkcji (np. zaimka) w bierniku. Formy tegoż i tejże to właśnie formy biernika, które komunikują: 'w dziele tegoż autora/tejże autorki'. Oczywiście, jeśli po przyimku [w:] występuje imię (inicjał imienia) i nazwisko, to ma ono formę mianownikową, ale to ze względów praktycznych, aby nie trzeba go było odtwarzać na podstawie formy zależnej, nie zawsze byłoby to bowiem możliwe (np. na podstawie formy [w:] A. Lampki… nie możemy być pewni, czy forma mianownikowa brzmi Lampka, czy Lampko).
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego