truchło

truchło

28.10.2022
28.10.2022

Szanowni Eksperci,

ostatnio często widuję użycie wyrazu „truchło” w znaczeniu „ciało martwego zwierzęcia”. Mam wrażenie, że celują w tym źródła policyjne (przykładowe wyniki wyszukiwania: „policja została powiadomiona o truchle psa”, „funkcjonariusze zabezpieczyli truchło kota”, „truchło kilkunastu zwierząt znaleźli policjanci”). Czy takie użycie jest poprawne? Znane mi słowniki traktują ten wyraz jako książkowy, poza tym nigdy nie zawężają jego zakresu do zwierząt.

Rzeczywiście, słowniki współczesnej polszczyzny definiują wyraz truchło ogólnie jako ‘zwłoki; ciało zmarłego’ i opatrują go albo kwalifikatorem przestarzały (np. USJP pod red. S. Dubisza), albo książkowy (np. WSJP PAN pod red. P. Żmigrodzkiego). Jednak przywoływane w słownikach kolokacje wskazują, że wyraz ten jest odnoszony zarówno do martwego ciała ludzkiego (truchło ludzkie), jak i zwierzęcego (truchło psa, ptaka). W gwarach rzeczownik truchło oznaczał – i do dziś oznacza – nie tylko ‘martwe ciało człowieka lub zwierzęcia’, lecz także ‘martwe drzewo, martwe ciało roślinne; próchno; zmurszały pień’.

Szybka kwerenda internetowa wskazuje, że omawiany tu rzeczownik bardzo często występuje we współczesnych tekstach w znaczeniu ‘ciała zdechłego zwierzęcia’, przy czym teksty te reprezentują różne gatunki piśmiennicze i różne style funkcjonalne polszczyzny, por. np.

  • Widziałem kiedyś, jak z zapałem krążyły nad truchłem piżmaka w stanie daleko posuniętego rozkładu („Gazeta Krakowska”, 2006).
  • Chore od ropy morze wypluło cuchnące truchła wielorybów (P. Mirski, Śmierć w mieście, „Esensja”, 2007).
  • – Nieźle musiał go rąbnąć, z głowy prawie nic nie zostało. – Wronek cofnął but i łeb klapnął o ziemię. – Szkoda, fajne było psisko. – Wycierał upaćkany trampek o trawę. Nic nie mówiłem. Przyglądałem się truchłu i myślałem, że wszystko, co lubiłem, odchodzi (J. Maślanek, Haszyszopenki, 2008).
  • Co najmniej dwie kozice padły ofiarą kłusowników — truchła dwóch dorosłych osobników z odciętymi głowami i śladami postrzałów brzucha i klatki piersiowej znaleziono 5 maja w Zadnim Kamiennem (T. Zwijacz-Kozica, Tatry, 2018).

Powyższe użycia pozwalają na dwie konstatacje. Po pierwsze, nie popełnia błędu ten, kto odnosi rzeczownik truchło do ciała martwego zwierzęcia. Po drugie, należałoby uznać, że omawiany tu rzeczownik nie powinien być klasyfikowany ani jako przestarzały, ani nacechowany książkowością.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego