usterknąć

usterknąć
27.10.2005
27.10.2005
W wierszu Józefa Minasowicza (1792–1849) pt. Modlitwa Pańska spotkałem się ze słowem: „i człek usterknie – ułomne stworzenie”. Co znaczy (znaczyło) słowo usterknie? Szukałem po różnych słownikach – bezskutecznie.
Z poważaniem
Edward Sopora Nysa
Słowo usterknąć (i usterknąć się) znaczyło 'potknąć się'. Jako dawne notuje je Słownik języka polskiego PAN pod red. W. Doroszewskiego (t. IX, 1967, s. 705). Cytuje m.in. F. K. Dmochowskiego, który w przedmowie do Sztuki rymotwórczej (1788) napisał: „Prawda, że się częstokroć śmiałemu usterknąć zdarzy; a też znowu bojaźliwy nigdy nic znacznego nie zrobi”.
Przysłowie, które dziś znamy w formie: „Koń ma cztery nogi, a też się potknie”, w XVII w. brzmiało: „Koń na czterech nogach, a usterka się”.
U J. D. Minasowicza usterknie to 'potknie się', także w znaczeniu przenośnym (życie jako droga, grzech – upadek).
Wyjaśniło się przy okazji, dlaczego słowo usterka, współcześnie słowotwórczo nieprzejrzyste, zastępujemy m.in. synonimem potknięcie.
Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego