wierzchowiec

wierzchowiec

13.02.2023
13.02.2023

Szanowni Państwo,

czy wierzchowcem można nazwać inne zwierzę niż konia? Często w tworach fantastycznych (szczególnie w grach) bohater dosiada różne zwierzęta np. wilki, wielbłądy, smoki, a nawet sztuczne konstrukcje. Po angielsku jest na to termin "mount" (czyli ogólnie zwierzę, na którym się jeździ) i często w tłumaczeniach na j. polski jest to tłumaczone jako wierzchowiec. Jednak słowniki podają, że jest to konkretnie koń. Może jest jakieś lepsze polskie określenie?

Pozdrawiam

Łukasz

Rzeczownik wierzchowiec powstał w polszczyźnie w wyniku uniwerbizacji wyrażenia koń wierzchowy (w zn. ‘koń przeznaczony do jazdy na jego grzbiecie’). Powody, dla których przymiotnik wierzchowy najczęściej łączono akurat z koniem, są natury pozajęzykowej. W dawnej polskiej rzeczywistości koń był podstawowym zwierzęciem przeznaczonym do jazdy wierzchem oraz wykorzystywanym jako siła pociągowa (por. wyrażenie koń pociągowy). Tendencja do ekonomiczności środków językowych sprawiła, że często używaną nazwę dwuwyrazową koń wierzchowy zastąpiono jednym słowem o takim samym znaczeniu. Podobnie stało się z wyrażeniem koń pociągowy, którego jednowyrazowym ekwiwalentem stało się słowo pociągowiec. Taka jest bowiem natura uniwerbizacji i dlatego też słowniki w definicji wierzchowca i pociągowca odnoszą się do konia.

Należy jednak zwrócić uwagę na to, że przymiotnik wierzchowy tworzy kolokacje z innymi nazwami zwierząt pod siodło, por. dromader wierzchowy, lama wierzchowa, muł wierzchowy, osioł wierzchowy, renifer wierzchowy, wielbłąd wierzchowy. Daje to asumpt do tego, by rozszerzyć zakres znaczeniowy rzeczownika wierzchowiec i odnosić go do każdego zwierzęcia przeznaczonego do jazdy wierzchem. Takie rozszerzenie znaczenia nie jest zjawiskiem odosobnionym w historii języka. Obecnie nie łączymy już przecież miednicy z miedzią, bielizny z białym strojem ani piwnicy z piwem. Tłumacze książek, filmów, seriali czy gier komputerowych – głównie z gatunku fantasty – nie popełniają błędu, tłumacząc angielskie mount jako wierzchowiec. Nie jest bowiem błędem to, co jest uzasadnione funkcjonalnie.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego