właśnie, jasne, oczywiście, pewnie (,) że…

właśnie, jasne, oczywiście, pewnie (,) że…

12.10.2022
12.10.2022

Byłam zainteresowana zwrotami niejako utartymi, które nie są zdaniami podrzędnymi: Właśnie że tak/nie; Jasne że tak/nie; Oczywiście/Pewnie że tak/nie. Znalazłam kilka porad: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Wlasnie-ze;16931; https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Przecinek-przed-ze;16504.html, odpowiedzi wydają się sprzeczne. Intuicyjnie nie postawiłabym przecinka w podanych powyżej zwrotach, natomiast postawiłabym go, jeśli po Jasne/Oczywiście/Właśnie itp. następuje zdanie podrzędne. Proszę o poradę

Obie przywołane w pytaniu porady odnoszą się do różnych i z pozoru tylko podobnych konstrukcji, stąd zapewne odmienne zalecenia interpunkcyjne, które mogą sprawiać wrażenie sprzeczności.

Właśnie że… to frazeologizm, składający się z partykuły i spójnika, które – jako niepodzielna całość – stanowią wyrażenie wprowadzające wypowiedzenie przeciwstawne w stosunku do sądu zawartego we wcześniejszej wypowiedzi innego rozmówcy. Wielki słownik ortograficzny PWN zaleca – w związku z tym, że mamy do czynienia z konstrukcją mocno sfrazeologizowaną – pisownię bez przecinka przed że, bez względu na to, czy po tym spójniku wystąpi wypowiedzenie z czasownikiem w formie osobowej, czy też nie, por. np.


– On jest głupi. – Właśnie że nie. On jest bardzo inteligentny.

– Mnie nikt nie będzie pouczał. – Właśnie że będzie.


Tymczasem wyrazy takie jak jasne, oczywiście i pewnie to wykrzykniki (a nie partykuły), które w opinii kodyfikatorów jeszcze nie dość silnie zespoliły się w świadomości odbiorców ze spójnikiem że, by tworzyć potoczne frazeologizmy. Tak więc bez względu na to, czy że wprowadza zdanie podrzędne, czy też inne równoważne mu wyrażenie niebędące zdaniem, przecinek jest konieczny, por. np.


– Wpadniesz do nas wieczorem? – Jasne, że tak.

– Pożyczysz mi parasol? – Jasne, że pożyczę.


– Przywitał się z wami? – Oczywiście, że tak.

– Napisze pan do mnie? – Oczywiście, że napiszę.


– Nie mogłaś spać tej nocy? – Pewnie, że nie.

– To ty masz syna? – Pewnie, że mam!


Wykrzykniki jasne, oczywiście i pewnie tym się ponadto różnią od właśnie że…, iż mogą wyrażać podobne sensy bez członów dołączanych spójnikiem że, podczas gdy w wypadku tego pierwszego wyrażenia nie jest to możliwe, por. np.


– Pożyczysz mi długopis? – Jasne!

– Chciałbyś bilety na nasz spektakl? – Jasne, proszę.


– Naprawdę mu to powiedziałaś. – Oczywiście!

– Wpadniesz do nas jutro? – Oczywiście, z przyjemnością.


– Mam nadzieję, że mówisz poważnie. – Pewnie!

– Mógłbyś to zagrać z nami? – Pewnie, już się dołączam.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego