wojewoda łódzka

wojewoda łódzka
1.03.2010
1.03.2010
Szanowny Panie Profesorze,
chciałem zapytać, czy połączenie rzeczownika wojewoda z przymiotnikiem rodzaju żeńskiego jest poprawne, np. w zdaniu: „Wojewoda łódzka, (Pani) Anna Nowak, przyjechała na zebranie”. Słownik pod red. A. Markowskiego odradza tego typu konstrukcję, zaleca przydawkę w formie męskiej, choć są przecież w języku polskim nazwy analogiczne, jak np. redaktor naczelna, doktor habilitowana.
Pozdrawiam -
S. Kania
Rozumiem, że chodzi Panu o połączenie przydawki z rzeczownikiem odmieniającym się jak męski, kończącym w M. lp. na -a i nie mającym odpowiadającej nazwy żeńskiej (typu nauczycielka), np. wojewoda, starosta, pediatra. Wydawnictwa poprawnościowe rzeczywiście zalecają tu składnię męską, choć przy rzeczownikach męskich z typowymi końcówkami dopuszczają składnię żeńską w odniesieniu do kobiet, np. nowa dyrektor, redaktor naczelna. Przyczyną takiej decyzji jest fakt, że uzgodnienie składniowe jest jedynym wyznacznikiem męskości rzeczowników typu wojewoda czy starosta w lp. O ile wyrazy dyrektor i redaktor w odniesieniu do kobiety są traktowane w słownikach i gramatykach jak rzeczowniki żeńskie homonimiczne wobec męskich i z nietypową odmianą, to wojewoda i starosta są tam zawsze rzeczownikami męskoosobowymi. Tak jak dyrektor i redaktor zachowuje się rzeczownik sędzia, por. sędzia rejonowa, krakowskiej sędzi, i poradniki tego nie zakazują, ale tu mamy wyraźną opozycję rodzaju, bo sędzia w r. ż. odmienia się inaczej niż w r. m.: krakowskiego sędziego.
Nie mogę w tym miejscu recenzować decyzji innych poradników, zauważę tylko, że w prasie ostatnich lat pojawiają się w nazwach urzędów zakończonych na -a także przydawki żeńskie. W narodowym Korpusie Języka Polskiego (www.nkjp.pl) znajdziemy przykłady nowa wojewoda czy wojewoda opolska, ale bardzo rzadko. Jeśli takie połączenie nas nie razi, nie bałbym się go stosować. Nie spotkałem jednak podobnych związków z rzeczownikami nietytularnymi, nieurzędowymi, nie ma np. połączenia wybitna pediatra czy zdolna ortopeda.
Marek Łaziński, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego