wspak i niepowaga

wspak i niepowaga

22.12.2023
22.12.2023

Szanowni Państwo,

mam dwa pytania, ale oba dotyczą neologizmów:

1. czy wyraz „wspak” może być traktowany jako rzeczownik określający słowo lub liczbę zapisaną wspak, np. „zaryw jest wspakiem słowa wyraz”. Dodam, że wśród krzyżówkowiczów i skrablistów takie traktowanie wspaku jest przyjęte.

2. czy poprawne jest użycie słowa „niepowaga”, którego brak w słownikach, ale które pojawia się w tekstach, nawet nie byle kogo, bo np. pisarza Adolfa Rudnickiego https://nfjp.pl/lemma/niepowaga

Z poważaniem

mp

Szanowny Panie,


Ad 1. Wyraz wspak w użyciu rzeczownikowym i w znaczeniu, które Pan wskazuje, można zaaprobować jako neologizm, lecz tylko w profesjolekcie (gwarze) krzyżówkowiczów i skrablistów. W języku ogólnym i w normie wzorcowej przysłówek wspak będzie nadal znaczył tyle co ‘w kierunku przeciwnym względem pierwotnego; w tył, wstecz, od tyłu’, por. np. Palindromy można czytać wspak. Innymi słowy: jeśli krzyżówkowicze w komunikacji między sobą powiedzą, że „zaryw” jest wspakiem słowa „wyraz”, nie popełnią błędu. Natomiast kiedy będą się zwracali do ogółu użytkowników polszczyzny, winni – aby pozostać w zgodzie z normą językową – powiedzieć, że „zaryw” jest odczytanym wspak słowem „wyraz” lub tym podobnie.


Ad 2. Użycie rzeczownika niepowaga w znaczeniu ‘brak powagi’ jest rzecz jasna poprawne. Przemawia za tym zarówno kryterium systemowe, jak i uzus. To, że brak tego wyrazu w słownikach języka polskiego, nie powinno dziwić. Wydawnictwa leksykograficzne nie notują wszystkich potencjalnych rzeczowników zaprzeczonych, w których cząstka nie- oznacza brak lub przeciwstawność tego, na co wskazuje wyraz podstawowy, i których antonimiczność nie niesie jakiejś nadwyżki semantycznej. To, że w słowniku języka polskiego nie ma rzeczownika niescenarzysta albo niefikcyjność, nie oznacza od razu, że formy te są źle utworzone albo nie mogą być użyte w tekstach.


Łączę pozdrowienia

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego