wstrząsnąć – wstrząsać + N. (albo B.)

wstrząsnąć – wstrząsać + N. (albo B.)

10.06.2024
10.06.2024

Szanowni Państwo,

wszystkie słowniki języka polskiego akceptują rekcję nadrzędnikową czasownika „wstrząsnąć”. Starsze słowniki dopuszczają także możliwość użycia składni biernikowej (jako rzadszy przypadek). Ze współczesnych słowników taką możliwość dopuszcza TYLKO „Wielki słownik poprawnej polszczyzny” pod red. A. Markowskiego z 2004 r. Jaki zatem jest obecnie status składni biernikowej wspomnianego czasownika?


Pozdrawiam

Stratos Vasdekis

Pamiętajmy, że czasownik wstrząsnąć – wstrząsać w znaczeniu ‘silnie wzruszyć/ wzruszać, zrobić/ robić duże wrażenie’ jest nacechowany książkowością, co samo z siebie powoduje, że współcześnie jest spotykany rzadko. Konstrukcje z biernikiem są bardzo rzadkie. Dominują konstrukcje narzędnikowe właściwe dla pozostałych znaczeń tego wyrazu (por. ‘silnie poruszyć czymś’, np. wstrząsnąć butelką, oraz ‘wywołać gwałtowne, nieoczekiwane zmiany’, np. wstrząsnąć gospodarką).

Należy uznać, że schemat składniowy wiążący omawiany tu czasownik z biernikiem wychodzi z użycia we współczesnej polszczyźnie. Dlatego też zapewne niektóre wydawnictwa słownikarskie w ogóle go już nie uwzględniają. Posługiwanie się nim nie może być jednak uznane za błąd składniowy, por. np.

  • Wiadomość ta wstrząsnęła nim (N).
  • Widok ten wstrząsnął go (B).
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego