wybór orzeczenia przy tzw. podmiocie szeregowym

wybór orzeczenia przy tzw. podmiocie szeregowym
11.09.2012
11.09.2012
Dzień dobry,
w najnowszym wydaniu internetowego tygodnika trafiłam na zdanie: „Tak, wszyscy licealiści, gimnazjaliści i inne formy życiowe powitali utęsknione mury szkolne”. Mam pytanie odnośnie czasownika powitać. Powinien być on odmieniony w takiej formie, jaka jest w cytowanym zdaniu, czy też jako powitały?
Przykład jest żartobliwy, ale odpowiedź będzie poważna: nie ma w gramatyce wystarczających przesłanek, aby opowiedzieć się zdecydowanie za jedną z dwóch możliwości. W zasadzie, gdy w szeregu rzeczowników jest choćby jeden rzeczownik męskoosobowy, szereg jest połączony spójnikiem koniunkcji, a orzeczenie następuje po rzeczownikach, to powinno przybierać formę męskosobową w liczbie mnogiej, np. „Ojcowie i dzieci bawili się”. W przykładzie zawartym w pytaniu mamy jednak do czynienia z szeregiem nierównorzędnym, ponieważ zamykająca go konstrukcja „i inne formy życiowe” eksponuje ostatni składnik, nieosobowy, kosztem dwóch rzeczowników męskoosobowych, które go poprzedzają. Ta drobna różnica jest chyba istotna i sugeruje, aby wbrew ogólnej regule użyć orzeczenia w formie niemęskoosobowej, czyli powitały.
Nawiasem mówiąc, wybór formy orzeczenia przy tzw. podmiocie szeregowym to jedno z trudniejszych zagadnień polskiej składni. Liczba czynników, które wpływają na wybór, jest duża, a nie wszystkie zostały dotąd poznane. Najnowszą monografią tematu jest książka Piotr Zbroga Składnia podmiotu szeregowego we współczesnym języku polskim (2012). Proszę jednak nie spodziewać się, że znajdzie w niej Pani algorytmiczne rozwiązanie zadania. Autor przedstawia rozmaite czynniki warunkujące składnię podmiotu szeregowego, pokazuje, że nie działają one w pojedynkę, że zasady ich współdziałania są skomplikowane i że ich skumulowany efekt nie zawsze jest możliwy do przewidzenia.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego