złodziejosa okulosa

złodziejosa okulosa
29.04.2009
29.04.2009
Dzień dobry,
w moim domu (Małopolska) w prima aprilis po udanym okłamaniu osoby mówi się złodziejosa okulosa. Ciekawi mnie, co to znaczy i skąd wzięło się takie powiedzenie.
Dziękuję.
Kartoteka Słownika gwar polskich IJP PAN w Krakowie pozwala przybliżyć pierwszy składnik wyrażenia złodziejosa okulosa. Otóż złodziejos być może nawiązuje do występującego w Małopolsce zwodzijosa (zwodzijasza), rzekomego świętego, którego uroczystość przypada 1 kwietnia (w innych gwarach lej, lejek). Zabieg taki wiąże się ze sposobem określania czasu w gwarach, np. na świętego Jana, po Zielnej itp.). Przytoczmy materiał gwarowy: „A to dzisiok świętego zwodzijosa’’ (z pow. żywieckiego), „Niedługo bedzie zwodzijosa’’ (z pow. myślenickiego). Złodziejosa w tym kontekście wytłumaczyć można skojarzeniem pierwotnego zwodzijosa, może już nieznanego, nic nie znaczącego, z innym podobnym, znanym, częstszym, przejrzystym. Jest to zabieg dość częsty w gwarach (choćby adwentarz, elementarz z inwentarz, Litanija z Italia). Nie jest też niemożliwa interpretacja fonetyczna pierwszej części wyrazu, jeśli w gwarze zachowało się szczątkowo dwuwargowe w, które było bliskie niezgłoskotwórczemu u, wymawianemu jak literackie ł. Drugiego składnika wyrażenia złodziejosa okulosa niestety nie udało mi się rozszyfrować. Być może został dodany ze względów rytmicznych, prozodycznych, być może kiedyś był elementem szerszej formuły.
Barbara Grabka, IJP PAN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego